Coraz więcej ludzi decyduje się na powiększenie rodziny o psiego towarzysza. Chodzą z pupilem do weterynarza, karmią, wyprowadzają go na spacery, budują z nim więź, deklarują miłość. Czy jednak jest to zdrowa relacja, zaspokajająca jego potrzeby emocjonalne i fizyczne?
Autor: Iwona Rozempolska-Rucińska
Pracownik naukowy na Wydziale Biologii, Nauk o Zwierzętach i Biogospodarki UP w Lublinie. Koncentruje się na metodach genetycznego doskonalenia zwierząt oraz zagadnieniach obejmujących psychologię zwierząt. Jako zawodowy zoopsycholog zajmuje się terapią psów i kotów z problemami emocjonalnymi.
Agresja to zachowanie, którego konsekwencją lub celem jest naruszenie integralności fizycznej lub psychicznej albo ograniczenie wolności innej jednostki. Może być również definiowana jako atak zamierzony lub groźba ataku na innego osobnika. Zachowania agresywne mogą pojawiać się w wielu sytuacjach i kontekstach, również przy pilnowaniu zasobów, ale to, co szczególnie ważne w tym przypadku, to potrzeba dokładnego zdefiniowania motywacji zwierzęcia do podjęcia określonych działań.
Agresja dominacyjna u psów to zaburzenie o podłożu lękowym. Osobniki wykazujące agresję dominacyjną można podzielić na dwie grupy. Pierwsza to te, które wiedzą, że mają kontrolę nad otoczeniem i mogą zmusić właścicieli do pożądanego przez siebie zachowania. Do drugiej grupy zaliczamy zwierzęta niepewne swojego miejsca w grupie społecznej, usiłujące poprzez agresywne zachowanie ustalić swoją pozycję. Większość przypadków należy do grupy drugiej. Jest to jednocześnie bardzo trudny obiekt terapii.
Wychowanie psów to proces, który rozpoczyna się w zasadzie tuż po urodzeniu i trwa nieprzerwanie do końca życia zwierzęcia. Właściciel, który zdaje sobie z tego sprawę, jest odpowiedzialnym opiekunem, zapewniającym zwierzęciu właściwe warunki do prawidłowego funkcjonowania i interakcji na poziomie wewnątrz- i międzygatunkowym. Wielokrotnie brak tej elementarnej wiedzy wywołuje znaczne problemy behawioralne psów, a w konsekwencji prowadzi do przerwania pozytywnych więzi ze zwierzęciem.
Uwarunkowania genetyczne i wpływ środowiska, w którym przebywa zwierzę, mają przełożenie na fenotyp, czyli na to, jak zwierzę wygląda i jak się zachowuje. Jednak czy jesteśmy w stanie w stu procentach przewidzieć, w jakim stopniu geny i środowisko wpływają na zachowania behawioralne zwierząt? Czy odpowiednio modyfikując te czynniki i manipulując nimi, możemy zaplanować zachowanie zwierzęcia?
Podczas stosowania technik zmiany zachowania zwierzęcia opartych na warunkowaniach instrumentalnych (sprawczych) dużą rolę odgrywa zbieżność pomiędzy okolicznościami, w jakich dane zachowanie występuje, samym zachowaniem i jego następstwami.
Wychowanie psa wymaga podjęcia niejednokrotnie takich czynności, których skutkiem będzie zmiana zachowania zwierzęcia. Najczęstszym schematem w takich problematycznych sytuacjach jest poddanie psa serii szkoleń związanych z nauką posłuszeństwa. Oczywiście, tego typu szkolenia są niezbędnym elementem wychowawczym, jednak w większości przypadków problemy z zachowaniem muszą być rozwiązane na szerszej płaszczyźnie.
Prawidłowe wychowanie psa i skuteczny trening są ściśle związane z umiejętnością rozpoznawania emocji zwierzęcia i jego motywacji do działania. To pozwala prawidłowo określić czynniki wzmacniające zachowanie, a tym samym skutecznie kierować reakcjami zwierzęcia.