Terapie behawioralne oparte na ekspozycji na bodziec

Jednym z ważniejszych etapów eliminacji zaburzeń jest wybór właściwej metody terapeutycznej. Prawidłowe postępowanie będzie możliwe tylko wówczas, kiedy jasno i konkretnie sprecyzujemy problem, a następnie określimy cel. Oznacza to, że nie wystarczy powiedzieć „mój pies jest niegrzeczny”, ale trzeba jasno zdefiniować konkretne problemy – mój pies warczy i szczeka na wszystkie mijane psy, mój pies niszczy meble, kiedy zostaje sam w domu itd. Znając konkretny problem, możemy ustalić cel, który zamierzamy osiągnąć. Na tym etapie wskazana jest pomoc specjalisty, np. zoopsychologa, który powinien określić, jakie czynniki sprzyjają występowaniu danego zachowania, w tym jaki jest układ zdarzeń, który wywołuje lub sprzyja niepożądanemu zachowaniu, a następnie zdefiniować motywację i emocje zwierzęcia. Po dokładnym przeanalizowaniu wszystkich elementów można przystąpić do wyboru terapii odpowiedniej dla danego problemu.

W tym miejscu należy dodać, że bardzo rzadko zdarza się, aby eliminację niepożądanych zachowań można było uzyskać wyłącznie na drodze jednej metody terapeutycznej. Poza tym, że łączy się poszczególne metody, bardzo ważnym elementem jest tzw. manipulowanie układem zdarzeń, czyli zdefiniowanie warunków stanowiących kontekst, w którym pojawia się określone zachowanie, a następnie zmiana i modyfikacja środowiska, np. odizolowanie od nadmiaru bodźców, które mogą nadmiernie pobudzać zwierzę, zwiększając szanse wystąpienia problematycznych zachowań, zwiększenie różnorodności środowiska, ustalenie bardzo regularnego rytmu dnia czy zmiana diety. Te wszystkie elementy są niezbędnymi składowymi skutecznej zmiany zachowania, jednak nie stanowią elementu terapii behawioralnych.

Terapia behawioralna

W takim razie co to jest terapia behawioralna? Jest to metoda polegająca na wykorzystaniu systemów uczenia do eliminacji niepożądanych zachowań. Odnosi się do systematycznego posługiwania się zasadami uczenia w celu zwiększenia prawdopodobieństwa występowania pożądanych reakcji i/lub zmniejszenia częstotliwości pojawienia się zachowań problemowych. W wielu, wartościowych zresztą książkach popularno-naukowych można znaleźć pewnego rodzaju galimatias informacyjny. Przede wszystkim mieszane są pojęcia dotyczące sposobów nauki z rodzajem terapii behawioralnych, a faktem jest tylko to, że terapie behawioralne wykorzystują proces uczenia się do korygowania zachowania.

Terapie behawioralne można podzielić na dwie zasadnicze grupy:

• metody oparte na ekspozycji na bodziec,
• metody oparte na warunkowaniu 
• instrumentalnym.

W tym artykule skupimy się wyłącznie na metodach opartych na ekspozycji na bodziec.

Desensytyzacja

Pierwszą z nich jest odwrażliwianie (desensytyzacja). Metoda ta wykorzystuje jeden z n...