Psy w walce z pandemią COVID-19

Graniczna wyczuwalność zapachów przez inne zwierzęta w porównaniu z człowiekiem jest o rzędy wielkości niższa1, co sprawia, że człowiekowi trudno wyobrazić sobie, co mogą czuć zwierzęta. Gatunkiem, którego zdolności węchowe są najszerzej wykorzystywane, jest pies domowy (Canis familiaris), m.in. ze względu na:

• przystosowanie do pracy węchowej (budowa nosa, wielkość nabłonka węchowego, liczba receptorów, budowa mózgu, w tym wielkość opuszki węchowej itd.),
• przystosowanie do współpracy z człowiekiem (na skutek procesu domestykacji),
• podatność na trening (również na skutek procesu domestykacji).

Dlatego też psy zaczęto z powodzeniem wykorzystywać do detekcji zapachów, które dla człowieka są niewyczuwalne.
 

Psy w służbie człowieka

Największą na świecie grupą pracujących psów do wykrywania zapachów są psy wyszkolone do wykrywania materiałów wybuchowych i min lądowych2. Psy są często wykorzystywane także przez służby celne, straż graniczną czy policję do wyszukiwania narkotyków, w tym m.in. kokainy, heroiny, metamfetaminy i marihuany3 oraz rutynowo do sprawdzania milionów ludzi i towarów przekraczających granice międzynarodowe4, 5. Coraz popularniejsze jest też wykorzystywanie psów do wykrywania materiału biologicznego, w tym przede wszystkim zapachu ludzkiego w osmologii policyjnej6 (Kalmus, 1955), czy do poszukiwania zaginionych osób przez psy ratownicze, np. ofiar lawinowych, trzęsień ziemi, powodzi czy katastrof lotniczych oraz osób, które utonęły7, 8. 
Mniej popularne w Polsce, a zyskujące aprobatę w wielu krajach jest wykorzystanie psów do celów bezpieczeństwa biologicznego w różnych okolicznościach, w tym w kontroli granicznej, przykładowo w poszukiwaniu inwazyjnych lub zagrożonych gatunków zwierząt i roślin9, 10 czy drobnoustrojów, np. cyjanobakterii11 czy grzybów i pleśni12, 13.
Możliwości wykorzystania psiego węchu i możliwości treningowe są bardzo dobrze udowodnione w literaturze naukowej. W ostatnich kilkunastu latach ukazało się wiele prac eksperymentalnych wykazujących zdolność odróżniania przez wyszkolone psy zapachu próbek wydychanego powietrza, moczu, kału lub skrawków tkanki nowotworowej od pacjentów z różnymi nowotworami zdiagnozowanymi histopatologicznie, takimi jak rak płuca14–17, sutka14, 18, prostaty19–21, jajnika22, pęcherza moczowego23, jelita grubego24, od próbek zapachowych od osób zdrowych.
Znane są także psy alarmujące epizody hipoglikemii u ludzi cierpiących na cukrzycę typu 125 lub ostrzegające o napadzie padaczkowym26. W związku z tym w momencie wybuchu pandemii COVID-19 grupy badaczy na całym świecie (w tym w Polsce) podjęły prace nad szkoleniem psów w kierunku detekcji nosicieli wirusa SARS-CoV-2. 

Psy a detekcja chorób

COVID-19 to ostra choroba zakaźna układu oddechowego wywołana zakażeniem wirusem SARS-CoV-2, o której po raz pierwszy poinformowano w Wuhan w Chinach w grudniu 2019 r. Pomimo ogromnych wysiłków w celu opanowania choroby COVID-19 rozprzestrzenił się teraz na ponad 100 krajów i spowodował globalną pandemię27. Dane literaturowe wskazują na możliwość skutecznego wykorzystania odpowiednio przeszkolonych psów w celu wykrywania zapachu choroby, dlatego też mogą być one wykorzystane do wskazywania osób będących potencjalnymi nosicielami koronawirusa. Dzięki temu procesowi można usprawnić badania przesiewowe oraz kontrole w miejscach publicznych jako swego rodzaju alternatywną, a w niektórych przypadkach również uzupełniającą metodę. 
Szkolenie psów w kierunku detekcji chorób jest dosyć mocno zbliżone do metod szkoleniowych wykorzystywanych przy detekcji innych substancji, takich jak narkotyki, waluta, tytoń, materiały wybuchowe czy produkty pochodzenia zwierzęcego chronione przez CITES. Kluczowa różnica polega na odpowiednim doborze i zróżnico...