94
Krew zawsze wzbudzała zainteresowanie ludzi. Jej właściwości lecznice ciekawiły Greków, Rzymian, Egipcjan, Majów i Azteków, a także znajdowały się w kręgu zainteresowań starożytnej medycyny chińskiej. W średniowieczu doszło do pierwszego przetoczenia krwi dziecku od jagnięcia. W XIX wieku przetoczono po raz pierwszy krew człowiekowi od drugiego człowieka. W XX wieku doszło do odkrycia grup krwi. W weterynarii dopiero 20 lat temu powstał pierwszy bank krwi. W Polsce stało się to w 2003 roku.
Obecnie jest już kilka banków, a krew jest łatwo dostępna i w kilka godzin jest transportowana do przychodni weterynaryjnych. Krew ratuje życie w wielu przypadkach. Wykorzystywana jest zarówno w czasie planowych operacji czy chorób, jak i w nagłych sytuacjach, takich jak krwawienie powypadkowe.
W jakich przypadkach przetacza się krew?
Transfuzji dokonuje się w dwóch przypadkach: gdy dochodzi do utraty krwi albo gdy dochodzi do zaburzeń związanych z czynnikami krzepnięcia krwi. Decyzję o przetoczeniu krwi podejmuje lekarz weterynarii na podstawie badania krwi. W badaniach najważniejszym parametrem w tym przypadku jest hematokryt, czyli stosunek elementów morfotycznych krwi do objętości pełnej krwi. U zdrowego zwierzęcia hematokryt wynosi 45%.
Elementy morfotyczne krwi to:
- erytrocyty, czyli krwinki czerwone zajmujące się transportem tlenu i dwutlenku węgla po organizmie,
- leukocyty, czyli krwinki białe zajmujące się obroną organizmu przed infekcjami (zalicza się do nich np. limfocyty, neutrofile, makrofagi),
- trombocyty, czyli płytki krwi zajmujące się w organizmie krzepnięciem krwi.
Przetoczenie krwi wykonuje się, gdy hematokryt spada poniżej 20%. Spadek hematokrytu (Ht) jest związany z utratą erytrocytów. W takim przypadku rozwija się anemia (niedokrwistość), która może być zagrożeniem dla zdrowia i życia zwierzęcia. Najczęstsze objawy kliniczne niedokrwistości to: pojawienie się nietolerancji wysiłkowej, bladość błon śluzowych, tachykardia, głębsze i szybsze oddechy, gorączka, żółtaczka, hemoglobinuria/hemoglobinemia, splenomegalia czy hepatomegalia.
Transfuzję krwi najczęściej stosuje się przy:
- krwotokach (np. powstałych w wyniku wypadków komunikacyjnych),
- anemii,
- niektórych groźnych chorobach zakaźnych, takich jak: parwowiroza, babeszjoza czy nosówka,
- zabiegach operacyjnych związanych z dużym krwawieniem, np. usunięcie krwawiącego guza śledziony,
- zatruciach powodujących rozpad czerwonych krwinek (np. warfaryną znajdującą się w trutkach na szczury),
- hemofilii typu A i B,
- chorobie von Willenbrandta (wrodzona skaza krwotoczna, której istotą jest zaburzenie krzepnięcia krwi),
- zespole rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (DIC),
- hipoproteinemii – niedoborze białek osocza,
- zespole słabnącego szczenięcia lub kocięcia.
Przetoczenie krwi to tymczasowe rozwiązanie. Po ok. dwóch tygodniach elementy morfotyczne krwi ulegają rozpadowi i zostają usunięte z organizmu. Wtedy konieczne jest powtórne przetoczenie krwi. Czas ten jednak daje możliwość organizmowi na wyprodukowanie nowej krwi, a lekarzom na postawienie diagnozy dotyczącej choroby zwierzęcia. Po prawidłowym rozpoznaniu można rozpocząć leczenie przyczynowe i kolejne transfuzje nie są potrzebne.
W przypadku chorób związanych z brakiem czynników krzepnięcia transfuzje to jedyne możliwe leczenie danych chorób. Tacy pacjenci muszą mieć przetaczaną krew już do końca życia.
W zależności od choroby zwierzęcia można przetaczać krew pełną lub jej pochodne:
- krew pełna świeża – niepoddana żadnej obróbce, zawierająca wszystkie składniki; zastosowanie: silne krwotoki z utratą ponad 25% krwi krążącej;
- krew pełna mrożona – przechowywana w warunkach chłodniczych, zawiera erytrocyty, leukocyty, białka osocza, stabilne czynniki krzepnięcia; nie zawiera płytek krwi i pozostałych czynników krzepnięcia; zastosowanie: silne krwotoki z utratą ponad 25% krwi krążącej;
- koncentrat czerwonokrwinkowy – głównie erytrocyty, z dodatkiem leukocytów wraz z niewielką ilością osocza; koncentrat ma znacznie szersze zastosowanie niż pełna krew, zapewnia mniejsze ryzyko wystąpienia reakcji alergicznych niż w przypadku krwi pełnej, można go też stosować u czworonożnych pacjentów geriatrycznych i z chorobami nerek; zastosowanie: babeszjoza, krwotoki, niewydolność szpiku kostnego;
- świeżo mrożone osocze – otrzymane przez odwirowanie świeżo pobranej krwi pełnej i następnie zamrożenie; osocze zawiera wszystkie stabilne (II, VII, IX, X) oraz labilne (V i VIII) czynniki układu krzepnięcia, albuminy i globuliny; zastosowanie: silne krwotoki (zalecane podawanie razem z koncentratem czerwonokrwinkowym), DIC (zespół rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego), hemofilia B, terapia parwowirozy, podniesienie odporności noworodków, krwawienie u pacjentów z niedoborami czynników krzepnięcia, leczenie zatruć rodentycydami antykoagulacyjnymi – warfaryną;
- krioprecypitat – zastosowanie: hemofilia A, B, DIC, niedobór czynnika XIII.
Jak przechowuje się krew i jej pochodne?
Krew pełną i koncentrat czerwonokrwinkowy można przechowywać w temperaturze 1–8. Należy w ciągu dnia kilka razy obracać woreczki, w których znajduje się krew. Krew pełną i koncentrat można przechowywać do 42 dni.
Krioprecypitat i osocze należy przechowywać w temperaturze –18ºC. Krioprecypitat można przechowywać do roku.
Zwierzęcy dawcy krwi
Krwi nie można wyprodukować w laboratorium i p...
