Kot– samotnik czy zwierzę społeczne?

Kot jest zwierzęciem socjalnym – to wiemy już na pewno. Jednak organizacja kocich społeczności przybiera bardzo różne formy, począwszy od małych grup rodzinnych, poprzez duże kocie kolonie, aż do kocich samotników żyjących na wielkich, ale ubogich w zasoby terytoriach. 

Jak to się stało, że kot domowy będący ewolucyjnym potomkiem gatunku żyjącego samotnie stał się zwierzęciem społecznym? Co decyduje o wyborze strategii socjalnej danego osobnika? Jak prezentuje się koci repertuar zachowań społecznych i co determinuje sympatie i antypatie w kociej grupie? Czy koty tworzą struktury hierarchiczne? W końcu jak to, co wiemy o wolno żyjących społecznościach kotów, odnosi się do zachowań osobników żyjących w domach, często niewychodzących, dobieranych w przypadkowe grupy i poddawanych kontroli płodności?

Po kilkudziesięciu latach badań znamy już wiele odpowiedzi na powyższe pytania, jednak wciąż nie brakuje białych plam i tematów budzących silne kontrowersje pośród badaczy kociego behawioru. Same koty nie ułatwiają nam zrozumienia swoich zachowań, zaskakując różnorodnością i elastycznością w zakresie, w jakim potrafią dostosować swój system socjalny do warunków środowiskowych, w jakich funkcjonuje dana populacja. 

Już samo to czyni temat kociej socjalności niezwykle ciekawym i wartym głębszego poznania. Jeśli dodamy do tego kluczowy wpływ zrozumienia kocich zachowań społecznych dla zapewnienia dobrostanu i umożliwienia efektywnej pracy nad modyfikacją zachowań problemowych u kotów domowych, temat ten jeszcze bardziej zyskuje na znaczeniu. 

Ewolucja zachowań społecznych kotów

Nie sposób zrozumieć kociej socjalności bez przyjrzenia się drodze, jaką odbył kot domowy (Felis catus), ewoluując od swego dzikiego, terytorialnego i prowadzącego samotniczy tryb życia protoplasty, kota nubijskiego, zwanego też żbikiem afrykańskim (Felis lybica). 

Kluczowym czynnikiem, który nadał kierunek ewolucji kota w stronę gatunku socjalnego (będąc jednocześnie podstawą udomowienia), było przejście ludzi od nomadycznego trybu życia w tryb osiadły i rozpoczęcie przez nich uprawy i magazynowania zbóż. Pociągnęło to za sobą silny wzrost populacji małych gryzoni. Tak duża i łatwo dostępna baza pokarmowa naturalnie przyciągnęła do ludzkich siedlisk dzikie koty, choć nie wszystkie z nich potrafiły odnaleźć się w nowym środowisku. Faworyzowanymi cechami, umożliwiającymi efektywne żerowanie w pobliżu ludzkich osad, była niska lękliwość względem ludzi oraz wysoka tolerancja na bliskość innych osobników swojego gatunku. Cechy te stały się fundamentem udomowienia kota, jak również stworzyły bazę do dalszego rozwoju jego kompetencji socjalnych, umożliwiając stopniowe przejście od przypadkowych zbiorowości tolerujących się osobników do zorganizowanych społeczności. 

Zasoby jako czynnik determinujący wybór strategii socjalnej

Jak już zostało wspomniane, koty charakteryzują się dużą elastycznością socjalną – posiadają szeroki wachlarz zachowań społecznych, które pozwalają im na życie zarówno samotne, jak i w grupach. Liczne badania kotów wolnożyją-cych, przeprowadzone w ciągu ostatnich 50 lat na całym świecie, jasno wskazują, że czynnikiem determinującym wybór strategii socjalnej przez koty jest dostępność zasobów pokarmowych.

Koci samotnicy

Podstawową komórką społeczną kota domowego jest grupa rodzinna złożona z kocicy-matki...