Kleszcze i preparaty przeciwkleszczowe - kompendium wiedzy

Na świecie jest około 900 gatunków kleszczy, w Europie bytuje 70 gatunków, z czego tylko 19 występuje w Polsce. Ta liczba wystarczy jednak, aby stanowiły one realne zagrożenie dla ludzi i zwierząt, bo mogą stanowić źródło zarażenia niebezpiecznymi chorobami. Według szacunków, odsetek zakażonych kleszczy mieści się w przedziale 25–35% (bakteriami Borrelia 20–25%). Trudno o kompleksowe i aktualne obserwacje dotyczące liczebności kleszczy w konkretnych obszarach Polski, ale na podstawie wiarygodnych źródeł można oszacować, że największe zagrożenie występuje w województwach mazowieckim, podlaskim i warmińsko-mazurskim. 

Kleszcze groźne dla psów

Najczęściej spotykany jest kleszcz pospolity, inaczej zwany pastwiskowym (Ixodes ricinus), ale żyją także inne: kleszcz łąkowy, kleszcz psi, kleszcz jeżowy i obrzeżek gołębień (rzadziej spotykany kleszcz z rodzaju miękkich). Trzy gatunki kleszczy, które występują w naszym kraju, mogą przenosić choroby niebezpieczne dla psów. Wspomniany kleszcz pospolity jest wektorem przede wszystkim boreliozy, ale także anaplazmozy. Kleszcz łąkowy może być źródłem zakażenia przede wszystkim babeszjozy, ale także anaplazmozy, erlichiozy oraz boreliozy. Kleszcz psi ma mniejsze znaczenie dla przenoszenia chorób odkleszczowych, ale może przenosić erlichiozę. 

Chorobą zwykle kojarzoną z kleszczami jest borelioza, ale u psów najczęściej diagnozowana jest babeszjoza. Jakie są objawy babeszjozy? Pierwsze symptomy mogą być mało specyficzne i są często mylone z innymi chorobami. Można zaobserwować osłabienie, apatię, brak apetytu oraz zwykle również wysoką temperaturę (nawet przekraczającą 40°C).
W cięższym przebiegu choroby możliwe są także wymioty i duszności. Z kolei najczęściej spotykane objawy boreliozy u psów to: rumień wokół ugryzienia przez kleszcza, gorączka, utrata apetytu, problemy z chodzeniem (bolesne stawy), powiększone węzły chłonne i apatia. Objawy anaplazmozy są podobne – zwierzę staje się apatyczne, nie ma apetytu, gorączkuje, a także utyka z uwagi na ból stawów. Anaplazmoza może towarzyszyć boreliozie, wtedy mamy do czynienia z podwójną infekcją.

Całoroczna profilaktyka 

Co warto wiedzieć o kleszczu pospolitym? To gatunek pajęczaka zaliczany do roztoczy. Jest czerwono-brązowy, ma owalny kształt, spłaszczony grzbietowo-brzusznie. Najczęściej jest spotykany w okresie od marca do października, ale przy sprzyjającej pogodzie może być aktywny także poza tym okresem. Ocieplenie klimatu powoduje, że kleszcze mogą zaatakować nawet w środku kalendarzowej zimy, dlatego w niektórych regionach Polski konieczna jest ochrona przeciwkleszczowa przez cały rok – szczególnie jeśli pies o każdej porze roku korzysta ze spacerów w terenie.
Kleszcze są najbardziej aktywne rano i w godzinach popołudniowych. Występują przede wszystkim w lasach, na łąkach i w zakrzewieniach na terenie całej Polski, ale można je spotkać wszędzie tam, gdzie jest ciepło i wilgotno, także w przydomowym ogrodzie. Po wizycie w takim miejscu zawsze musimy dokładnie skontrolować psa. Zwierzę jest znacznie niższe niż człowiek i jeśli biega po zakrzewionych łąkach, w wysokiej trawie, jest bardziej narażone na atak kleszczy.

Krople, szampon czy obroża?

W sprzedaży dostępne są różne formy preparatów przeciwkleszczowych: krople (spot-on), szampony, spraye, obroże, pudry, proszki itp. Opierają się one często na tych samych substancjach czynnych, ale w innej postaci. Jakie znaczenie dla skuteczności ma postać preparatu? Okazuje się, że jest ona istotna, bo to właśnie z postacią preparatu wiąże się zagadnienie dystrybucji środka na zwierzęciu, a to jest bardzo ważne w przypadku profilaktyki i zwalczania pasożytów.
Otóż leki w formie pudrów i proszków nie zawierają substancji pomocniczych, które ułatwiają m.in. ich równomierne rozprzestrzenienie na zwierzęciu. Proszki, pudry i większość aerozoli rozchodzą się na zwierzęciu wyłącznie mechanicznie, a ich dystrybucja na psie zależy od staranności osoby stosującej preparat. Żeby osiągnąć wymagany efekt, trzeba dokładnie pokryć preparatem skórę i sierść. Dlatego szampony przeciwpasożytnicze mają jedną ważną zaletę – dokładnie rozprowadzone, docierają wszędzie i aplikujący je człowiek może to skontrolować. Jednak mają także wady – szampony poprzez zawartość substancji myjących, zmniejszających napięcie powierzchniowe, usuwają warstwę lipidową naskórka, w której rozpuszczają się nowoczesne leki przeciwpasożytnicze aplikowane w postaci kropli. Brak warstwy lipidowej, pełniącej naturalną funkcję obronną skóry psa i kota, z jednej strony skraca okres pozostawania substancji czynnej na powierzchni skóry (w przypadku zastosowania spot-ona przed kąpielą), z drugiej zaś ogranicza możliwość skutecznego rozprzestrzeniania się substancji czynnej na skórze zwierzęcia (w przypadku aplikacji preparatu w kroplach po myciu z użyciem szamponu). Dlatego krople i szampony wzajemnie się wykluczają.
Z kolei krople aplikowane na grzbiecie psa dzięki substancjom pomocniczym rozprzestrze...