Diagnostyka i ocena nadpobudliwości u psów

U zwierząt największą pobudliwością charakteryzują się komórki nerwowe wyspecjalizowane w odbiorze i przekazywaniu informacji w postaci impulsów nerwowych do innych komórek1. Wyspecjalizowane komórki zlokalizowane są w receptorach, które reagują nawet na najmniejsze zmiany środowiska, czyli tzw. bodźce. Istnieje różnica w pojęciu „bodźca” z perspektywy nauk fizjologicznych i behawioralnych. W tych pierwszych bodźcem jest wszystko to, co pobudza dany receptor. W ujęciu nauk behawioralnych natomiast bodźcem jest każda zmiana w środowisku zewnętrznym lub we wnętrzu organizmu, która wywołuje reakcję behawioralną. W niniejszym artykule zostanie omówiony głównie ten drugi aspekt.

Podział bodźców

Bodźce, ze względu na typ receptora, na jaki działają, możemy podzielić na mechaniczne, termiczne, chemiczne oraz promieniowanie elektromagnetyczne. Kiedy dany bodziec działa jednocześnie na kilka receptorów – mówimy o bodźcu złożonym, a gdy tylko na jeden – o prostym1. Pod względem zachowania i sposobu wywoływania danej reakcji przez bodziec podzielono je na dwa typy. Pierwszy typ to tzw. bodźce-czynniki, czyli stosunkowo proste zmiany fizyczne lub chemiczne środowiska, prowadzące do reakcji bezpośrednio po ich zadziałaniu, która trwa tak długo (lub niewiele dłużej) jak sam bodziec. Drugi typ to bodźce-znaki, które są zdecydowanie bardziej złożone i nie wywołują reakcji bezpośrednio, lecz sygnalizują okazję do wykonania reakcji, a więc są to bodźce wyzwalające. Zachowania pojawiające się w odpowiedzi na bodźce-znaki mają źródło wewnątrz organizmu, zwane popędem, zaś zachowania te należą do instynktowych. Bodźce-znaki są wysoce specyficzne, przez co nazywane są także bodźcami kluczowymi.

Moment, w którym natężenie bodźca jest na tyle silne, by wywołać reakcję, nazywamy progiem pobudliwości3. Kiedy zadziała dany bodziec, następuje pobudzenie organizmu, które określa ogólny poziom aktywności organizmu. Pobudzenie optymalne jest natężeniem pobudzenia, przy którym organizm działa z największą sprawnością3. Organizm, aby nie być w ciągłej aktywności, uczy się, na jakie bodźce ma reagować, filtrując jednocześnie te niepotrzebne. Proces ten nazywamy adaptacją sensoryczną, która charakteryzuje się przejściową zmianą czułości receptora zmysłowego lub narządu zmysłu4. Ta umiejętność zatracania reakcji na nieistotny bodziec, zwana habit...