Bezpieczeństwo w pracy z kotami agresywnymi

Są dwa problemy behawioralne kotów, z którymi opiekunowie najczęściej zgłaszają się do behawiorystów i zoopsychologów: agresja i realizowanie potrzeb fizjologicznych poza kuwetą. To, oczywiście, skrótowe określenia całych grup problemów, często sprzężonych z innymi. Nie zawsze są one problemem źródłowym, bywają bowiem objawem innej nieprawidłowości. Jednak to właśnie te kwestie najbardziej mobilizują opiekunów do kontaktu ze specjalistą. Jak wynika z mojego doświadczenia, najmocniej angażuje agresja. Choć bywa i tak, że opiekun nie ma pojęcia, że mierzy się z agresją podopiecznego, lub ją bagatelizuje. Rolą behawiorysty jest już na wstępie prawidłowo ocenić sytuację i wdrożyć taki model postępowania, by zapewnić sobie i innym (w tym kotu!) bezpieczeństwo.

Kilka słów o kociej agresji…

Kot domowy (Felis catus) należy do rodziny kotów (Felidae), rzędu drapieżnych (Carnivora). Agresja jest wpisana nie tylko w zachowania łowieckie tego gatunku. Obecna jest również w zachowaniach terytorialnych (pozyskiwanie i utrzymanie terytorium), rozrodczych (walka o dostęp do płodnej kotki) i społecznych kotów (np. obrona kociąt).

Zachowania agresywne mogą dotyczyć relacji między dwoma lub więcej kotami (agresja wewnątrzgatunkowa), agresji w stosunku do zwierząt innego gatunku (zwykle psów lub zwierząt, które są potencjalnymi ofiarami kota) lub agresji wobec człowieka (najczęściej opiekunów kota, a czasem prezentowanej wyłącznie wobec osób nieznanych).

Przyczyny zachowań agresywnych mogą być różne, lecz wszystkie mają związek z pobudzeniem emocjonalnym. Ocena, czy zachowanie mieści się w normie, czy jest patologiczne (lub analogicznie: czy jest przystosowawcze, czy nie), często bywa trudna.

W kontekście bezpieczeństwa pracy z kotami dużo ważniejsza wydaje się ocena zagrożenia (potencjalnych szkód, które może wyrządzić kot), stopnia pobudzenia zwierzęcia i jego stanu emocjonalnego, a także możliwie precyzyjne określenie bodźców, które powodują, że kot zachowuje się agresywnie.

Terapia zachowań agresywnych

Behawioryści spotykają się z prośbą o pomoc w zmianie zachowań, które – z punktu widzenia opiekuna – są przez zwierzęta prezentowane w sposób nieakceptowany przez niego, nadmierny lub ze szkodą dla dobrostanu zwierzęcia bądź pozostałych zwierząt pod ich opieką.

Dla powodzenia terapii zachowania zwierząt agresywnych niezbędne są, oczywiście, wiedza na temat konkretnego gatunku (jego ewolucji, biologii,  zachowania) oraz umiejętność analizy zachowania i technik jego modyfikacji. Jednocześnie na każdym etapie pracy ze zwierzętami zachowującymi się agresywnie podstawą jest dbałość o bezpieczeństwo swoje, klientów i zwierząt (nie tylko kota prezentującego zachowanie agresywne, ale także zwierząt mających z nim kontakt). Poniżej omówiono pięć etapów konsultacji behawioralnej na podstawie analizy przypadku, uwzględniając te aspekty, które ilustrują wagę przestrzegania zasad bezpieczeństwa w pracy ze zwierzętami.