Udar cieplny – realne zagrożenie zdrowia i życia

Istotne jest zatem, aby opiekunowie rozsądnie i świadomie podchodzili do tematu opieki nad zwierzętami w tym okresie, a przede wszystkim rozważnie korzystali z aktywności fizycznych i spacerów w bardzo ciepłe oraz upalne dni. Zaś końcowo ważna jest znajomość objawów hipertermii oraz prawidłowego postępowania, kiedy już do niej dojdzie.

Sposoby termoregulacji

U zwierząt ciepło produkowane jest w nadmiarze, zwłaszcza kiedy pojawiają się niesprzyjające czynniki środowiskowe, a równocześnie mają one dużo słabsze możliwości odprowadzenia ciepła niż ludzie. Psy korzystają z mechanizmów termoregulacji na cztery sposoby:

• przez skórę – choć jest ona nieco utrudniona z uwagi na fakt, iż mają gęste futro, działające jak izolator,
• z powietrzem – drogą wymiany gazowej przez płuca,
• poprzez pocenie się – za pomocą gruczołów potowych, których psy mają znikomą ilość,
• z pozostałymi płynami ustrojowymi –
• za pomocą kału oraz moczu.

Organizm jest mądry i zawsze dąży do zachowania prawidłowej temperatury, uruchamiając możliwie najefektywniej mechanizmy termoregulacji w tym celu, jednakże sporo zależy od czynników środowiskowych oraz profilaktyki. W związku z tym nawet zwierzęta „nieprzystosowane” do życia w ciepłym klimacie (rasy północne, rasy z długą, gęstą, ciemną sierścią) oraz rasy brachycefaliczne zwykle potrafią sobie poradzić z rosnącą temperaturą – pod warunkiem że opiekun rozsądnie pomoże im przejść tę drogę.

Objawy udaru – szczególna czujność opiekuna

O udarze cieplnym mówi się w momencie, kiedy pojawiają się charakterystyczne objawy w towarzystwie czynników im sprzyjających. Są to:

• temperatura wewnętrzna ciała powyżej 40–41°C,
• ślinotok,
• wzmożone ziajanie,
• duszność,
• pobudzenie,
• zataczanie się,
• biegunka (możliwa z krwią),
• wymioty (u ras brachycefalicznych wymioty pieniste),
• przekrwienie błon śluzowych,
• czas włośniczkowy poniżej 1 sekundy,
• charczenie,
• piana na pysku,
• wstrząs.

Może się zdarzyć, iż u zwierzęcia pojawi się pełen komplet objawów, ale udar może też przebiegać bez kompletu objawów lub tylko w towarzystwie nielicznych symptomów, co początkowo może uśpić czujność opiekuna. W związku z tym w miesiącach ciepłych zawsze należy zwiększać swoją czujność oraz obserwację zwierząt, nie bagatelizując żadnych niepokojących objawów. Zawsze w takich sytuacjach i w towarzystwie czynników środowiskowych sprzyjających hipertermii powinniśmy dokonać pomiaru temperatury wewnętrznej ciała (termometr w odbycie). W razie jakichkolwiek wątpliwości zawsze należy się skonsultować z lekarzem weterynarii, który udzieli informacji, w jaki sposób należy postępować.

Czynniki ryzyka zwiększające ryzyko pojawienia się udaru cieplnego:

• aktywność fizyczna przy temperaturze powyżej 25°C w cieniu,
• zakładanie kagańca nylonowego – tuby,
• pozostawienie psa na terenie nasłonecznionym bez dostępu do cienia i wody,
• wiek, kondycja, stan zdrowia, rasa: młode psy i starsze osobniki, rasy brachycefaliczne, zwierzęta obarczone schorzeniami układu krążenia i oddechowego, zwierzęta z porażeniem krtani, zapadalnością tchawicy, zwierzęta otyłe,
• wyższa wilgotność powietrza,
• zezwalanie na wylegiwanie się zwierząt na otwartej przestrzeni w pełnym słońcu,
• zamknięcie psa w samochodzie (!),
• pozostawienie zwierzęcia na przeszklonym tarasie bez wentylacji.

W momencie zauważenia jakichkolwiek niepokojących objawów, a zwłaszcza ślinienia się, wzmożonego ziajania, charczenia, otępienia, zataczania się, należy NATYCHMIAST rozpocząć czynności, które mają na celu chronić zdrowie i życie zwierzęcia! Hipertermia jest sytuacją realnie zagrażającą życiu każdego organizmu, wzrost temperatury wewnętrznej powyżej 40°C bez szybkiej reakcji i próby jej obniżenia może doprowadzić do poważnych konsekwencji, w tym zgonu. Dlatego też istotne jest, aby zwrócić szczególną uwagę na profilaktykę lub sprawne działanie w razie wystąpienia dowolnego objawu sugerującego udar cieplny.

Znaczenie profilaktyki

Jak już wspomniano, niezwykle istotną sprawą jest profilaktyka:

• w upalne dni unikanie spacerów w silnie nasłonecznionym miejscu bez dostępu do cienia, zwłaszcza w przestrzeni miejskiej wszelkie aktywności fizyczne należy odłożyć na godziny wczesnoporanne lub późnowieczorne, a w godzinach popołudniowych ograniczyć wyjścia do załatwienia potrzeb fizjologicznych,
• bezdyskusyjnie NIGDY nie zostawiamy zwierząt w samochodzie ani na nasłonecznionych oszklonych tarasach bez opieki,
• należy zapewnić stały dostęp do świeżej i chłodnej wody,
• dłuższe spacery warto planować 
• w przestrzeni z dostępem do zbiorników wodnych lub na terenach zadrzewionych,
• trasy spacerowe oraz czas spędzany na zewnątrz w upalne dni dostosowujemy do możliwości danego zwierzęcia,
• zwierzęta z grupy ryzyka powinny bezwzględnie unikać spacerów i wszelkich aktywności wymagających silnych ekspozycji na słońce, bez możliwości schronienia się,
• dłuższa podróż samochodem bez klimatyzacji w godzinach okołopołudniowych oraz południowych może sprzyjać ryzyku wzrostu temperatury wewnętrznej psa,
• silny stres (intensywne ziajanie) w towarzystwie wysokiej temperatury także może przyczynić się do wzrostu temperatury.

Pierwsza pomoc

W jaki sposób należy udzielić pierwszej pomocy w wypadku podejrzenia udaru cieplnego?

Pierwszy ważny krok to obserwacja zwierzęcia i zareagowanie, kiedy mamy choć cień podejrzenia, że dzieje się z nim coś niepokojącego. Bardzo rozsądnym i pomocnym rozwiązaniem jest posiadanie podręcznej apteczki pierwszej pomocy, która towarzyszy nam zawsze podczas pobytu poza domem. Oprócz podstawowych elementów, takich jak środki opatrunkowe, apteczka powinna zawierać termometr! Ma to szczególne uzasadnienie w okresie wiosenno-wakacyjnym, kiedy wzrasta ryzyko wystąpienia hipertermii, a mimo wszystko większość opiekunów chętnie korzysta z dobrodziejstw ciepła i chętnie eksploruje tereny w towarzystwie swoich czworonogów. W związku z tym, widząc wspomniane objawy – ślinotok, ziajanie, przekrwienie błon śluzowych – pierwszym krokiem powinno być zmierzenie temperatury wewnętrznej ciała poprzez pomiar termometrem w odbycie. Prawidłowa temperatura wewnętrzna psa i kota waha się w granicach 38–39°C. Każdy wzrost powyżej 39°C, zwłaszcza w towarzystwie czynników środowiskowych predysponujących do udaru, powinien wiązać się z zapaleniem lampki alarmowej u opiekuna oraz wykonaniem kolejnych kroków, mających na celu obniżenie wewnętrznej temperatury ciała naszego pupila.

Kolejny ważny krok to telefon do lekarza weterynarii, który po zebraniu podstawowych informacji poinstruuje, jak działać. W celu obniżenia temperatury, sukcesywnie działając, należy przenieść zwierzę z eksp...