Jak karmić sukę w okresie ciąży i laktacji

Przygotowanie zwierząt do rozrodu obejmuje nie tylko sprawdzenie ich pod kątem zdrowotnym, genetycznym i behawioralnym. Żywienie ma znaczący wpływ na stan zdrowia zwierząt, ich właściwą kondycję, a także – w aspekcie rozrodu – na płodność, plenność i zdrowie szczeniąt. Zalecane jest, aby zwierzę w okresie reprodukcji miało optymalną kondycję w pięciopunktowej skali BCS (Body Condition Score)1. Zarówno niedożywienie, jak i otyłość mogą przyczynić się do niepłodności powstającej na tle żywieniowym. Udowodniono, że niedobory pokarmowe przyczyniają się do zaburzeń rozrodu: nieregularnych cykli, braku owulacji, obniżenia wskaźnika płodności i plenności2. Jeśli suka w obniżonej kondycji zajdzie w ciążę, to z dużą dozą prawdopodobieństwa wystąpią u niej zaburzenia okołoporodowe: szczenięta mogą być osłabione i wykazywać niską masę urodzeniową. Zła kondycja suki wpływa też na obniżenie mleczności, co może przekładać się na zwiększoną śmiertelność szczeniąt3. Otyłość z kolei powoduje odkładanie się tłuszczu również w narządach płciowych, co w konsekwencji prowadzi do zaburzeń w przebiegu cyklu2. Jeśli natomiast otyła suka zajdzie w ciążę, to mogą wystąpić u niej słabsze skurcze macicy, a przez to ciężkie porody3. Dodatkowym czynnikiem predysponującym do wystąpienia ciężkich porodów u suk otyłych jest zwiększona masa urodzeniowa szczeniąt4. Przy złym stanie ogólnym i niewłaściwym BCS zaleca się przesunięcie okresu krycia suki do czasu uzyskania przez nią pożądanej kondycji1.

Podstawą prawidłowego żywienia w okresie reprodukcji jest pełna i zbilansowana dieta o odpowiednich dla okresu reprodukcji wartościach odżywczych i wysokiej strawności.

Właściwy stopień odżywienia suki jeszcze przed ciążą jest w stanie zapewnić optymalne warunki do zapłodnienia, rozwoju szczeniąt i pomyślnego porodu.
 

Żywienie w ciąży

Suka od początku ciąży powinna być karmiona jednym rodzajem wysoko strawnej diety

Zwiększanie dawki pokarmowej powinno rozpocząć się dopiero w piątym tygodniu ciąży

Suka pod koniec ciąży nie powinna przybrać więcej niż 15-25% wyjściowej masy ciała

Suka po porodzie powinna ważyć więcej o 5-10% w stosunku do masy przed ciążą

Ryc. 1. Praktyczne porady na temat żywienia w ciąży

Rodzaj i ilość karmy w czasie ciąży

Suka powinna mieć zmienioną karmę na około dwa tygodnie przed planowanym kryciem. Dzięki takiemu postępowaniu jej organizm jest już przyzwyczajony do nowej, wysoko strawnej diety, co minimalizuje ryzyko wystąpienia negatywnych reakcji na zmianę diety w czasie ciąży4. Czas trwania ciąży u suki wynosi 63 dni od owulacji. Ciążę dzieli się na trzy trymestry, każdy po 21 dni5. W ciągu pierwszych czterech tygodni dawka pokarmowa nie powinna zostać zmieniona. Okres ten bardzo często odpowiada okresowi badania USG w celu potwierdzenia/wykluczenia ciąży1. Przyrost masy ciała szczeniąt w pierwszych dwóch trymestrach wynosi ok. 20%. Od piątego tygodnia ciąży należy zwiększać dawkę pokarmową, tak by wynosiła 125% w stosunku do dawki bytowej. W kolejnym tygodniu powinno to być już 150% dawki bytowej6. Zwiększona kaloryczność dostarczy energii, a także umożliwi wytworzenie zapasów na ostatni tydzień ciąży, kiedy to suka wykazuje już zmniejszony apetyt5. W ostatnim tygodniu ciąży płody rozwijają się na tyle, że pojemność przewodu pokarmowego matki ulega zmniejszeniu, dlatego też należy dawkę podzielić na kilka mniejszych porcji3. Należy pamiętać o tym, aby wzrost masy ciała suki pod koniec ciąży nie przekroczył 15–25% sprzed okresu ciąży7. Oznacza to, że suka, której prawidłowa masa ciała wynosi 15 kg, pod koniec ciąży powinna ważyć maksymalnie 17–19 kg.

Białko i węglowodany w diecie

Ważnym składnikiem w diecie suki w okresie ciąży jest białko. Zapotrzebowanie na białko u suk w okresie reprodukcji wynosi 50–63 g/1000 kcal5, 8. 

Preferowane są białka pochodzenia zwierzęcego, ponieważ dostarczają one niezbędnych dla zwierząt mięsożernych egzogennych aminokwasów6. Niedobory białka u suk mogą prowadzić do zmniejszenia masy urodzeniowej szczeniąt5. Zapotrzebowanie na białko w czasie laktacji jest jeszcze wyższe, zależnie od liczby szczeniąt karmionych przez matkę.

Czas rozrodu jest jedynym okresem w życiu psa, w którym zostało określone minimalne zapotrzebowanie na węglowodany – wynosi ono co najmniej 23% suchej masy. Bardzo ważne jest zbilansowanie stężenia białka do ilości węglowodanów. Przy diecie bezwęglowodanowej potrzeba nawet dwukrotnie większej ilości białka, aby zapewnić powstawanie glukozy5. Niedobór węglowodanów może prowadzić do zaburzeń rozrodu: ronień czy spadku przeżywalności szczeniąt. Grupę ryzyka stanowią suki niedożywione, u których pod koniec ciąży może wystąpić hipoglikemia, objawiająca się niepokojem i drgawkami. Dzieje się tak w przypadku spadku poziomu glukozy we krwi poniżej 45 mg/dl5.

 

Tabela 1. Skutki niedoborów mineralno-witaminowych w czasie ciąży2

Składnik	Niedobór
Wapń	Tężyczka poporodowa
Jod	Zamieranie zarodków
Mangan	Obniżenie płodności, cicha ruja
Miedź	Zamieranie zarodków
Witamina A	Brak rui, obumieranie zarodków, ronienia, zatrzymanie łożyska
Witamina D	Nieprawidłowości w przebiegu cyklu
Witamina E	Dystrofia nabłonków zarodka, poronienia

Znaczenie tłuszczów

Równie ważnym składnikiem diety jest tłuszcz. Za minimalną jego ilość w okresie reprodukcji uważa się 8,5% suchej masy, a optymalną od 18% do 20% suchej masy. Ilość tłuszczu, którą należy dostarczyć, zależy w dużej mierze od liczby płodów – im ich więcej, tym jedzenie powinno być bogatsze w tłuszcze. Tłuszcz zapewnia kaloryczność pokarmu oraz jest źródłem witamin rozpuszczalnych w tłuszczach i kwasów tłuszczowych. Ponadto tłuszcz zwiększa smakowitość pokarmów5. Szczególnie należy zwrócić uwagę na obecność kwasów eikozapentaenowego (EPA) oraz dokozaheksaenowego (DHA), mają one bowiem wpływ na rozwój płodów oraz ograniczają ryzyko wystąpienia zaburzeń behawioralnych (w tym agresywnych) w dorosłym życiu. Niedobory w obrębie NNKT (niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych) kojarzone są z wystąpieniem przedwczesnych porodów, zmniejszoną masą urodzeniową szczeniąt, słabym rozwojem łożyska i mało licznymi miotami szczeniąt. Co więcej, suki karmione dietą bogatą w DHA miały potomstwo wykazujące się większą zdolnością uczenia się i polepszoną zdolnością widzenia. Ze względu na mechanizm wchłaniania kwasów omega-6 i omega-3 warto zwrócić uwagę na ich stosunek w preparatach suplementacyjnych. Optymalny stosunek kwasów omega-6 i omega-3 dla suk ciężarnych i karmiących to zakres od 5:1 do 10:14.
 

Żywienie w czasie laktacji

Suka od początku ciąży powinna być karmiona jednym rodzajem wysoko strawnej diety

Należy zapewnić wystarczającą ilość kalorii, żeby zapobiec spadkowi masy ciała

W szczycie laktacji suka powinna mieć stały dostęp do pokarmu

Porcje pokarmowe należy zmniejszać powoli od czwartego tygodnia laktacji

Ryc. 2. Praktyczne porady na temat żywienia w czasie laktacji

Zapotrzebowanie na wapń i żelazo

Kolejnym ważnym elementem żywienia suk w okresie reprodukcji jest wapń (Ca). W tym okresie suka powinna otrzymać dawkę niezbędną do zaspokojenia swoich potrzeb, a także dodatkową – niezbędną do wykształcenia struktur kostnych płodów. Zapotrzebowanie na wapń u suk ras małych wynosi 1,25 g Ca/1000 kcal, 
a u dużych 1,9 g Ca/1000 kcal5. Konsekwencje niedoborów zarówno wapnia, jak i innych składników przedstawiono w tabeli 1. Prawidłowy stosunek wapnia do fosforu u suk ciężarnych i karmiących to 1:0,88.

Zapotrzebowanie na żelazo wzrasta w ostatnich tygodniach ciąży – jest ono wówczas magazynowane w wątrobach szczeniąt. Dzieje się tak, aby zapobiec niedoborom żelaza u szczeniąt karmionych wyłącznie mlekiem matki, które zawiera niewiele tego pierwiastka5.

Suplementacja KWASEM FOLIOWYM

Niedobór kwasu foliowego może przyczynić się do wzrostu częstości występowania rozszczepu podniebienia. Przeprowadzono badania, które wykazały, że suplementacja kwasem foliowym (5 mg dziennie) u suki w ciąży obniżyła ryzyko wystąpienia rozszczepu podniebienia u szczeniąt o 48,54%. Ważne jest, żeby rozpocząć suplementację zaraz po rozpoczęciu fazy estrus, ponieważ w ciągu pierwszego miesiąca ciąży dochodzi do zamknięcia rdzenia kręgowego9. Badania dotyczące wpływu suplemen...