Żywienie psich i kocich seniorów

Koci i psi seniorzy często są pacjentami lecznic weterynaryjnych. Wynika to z oczywistego faktu – z ostatnim etapem życia wiąże się najwięcej chorób, a według szacunków nawet 80% wydatków poniesionych przez opiekuna zwierzęcia przypada na ostatnie 20% życia pupila. Nie jest więc niczym dziwnym, że również na konsultacjach dietetycznych osobniki w zaawansowanym wieku stanowią większość. Chcemy dla naszych zwierząt jak najlepiej, a odpowiednio dobrana dieta może wnieść dużo komfortu w życie zarówno psiego, jak i kociego seniora. 

Kiedy zmieniać dietę?

Wspomniane wyżej problemy zdrowotne, które pojawiają się u zwierząt w zaawansowanym wieku, często wymagają modyfikacji w diecie. Potrzeby organizmu zmieniają się, ale nie oznacza to, że po przekroczeniu pewnego wieku natychmiast musimy wprowadzać zmiany. Najważniejsze są stan zdrowia i ogólna kondycja zwierzęcia. Odpowiednio dobrany pokarm ma wpływ na organizm zwierzęcia przez całe jego życie, ale to u seniora wszelkie błędy żywieniowe mogą być szczególnie mocno odczuwalne. 
To, co należy podkreślać, to fakt, że wiek to nie choroba! Wielu opiekunów w taki sposób postrzega stan swojego zwierzęcia. Mają nadzieję, że można temu przeciwdziałać. 
Dietę należy dopasować indywidualnie do pacjenta. Starsze psy i koty wymagają większej lub mniejszej dawki białka – zależnie od stanu zdrowia, a także mają większe lub mniejsze zapotrzebowanie na kalorie. Nie ma jednej drogi dobrej dla każdego zwierzęcia, a to, czy będzie potrzebna modyfikacja diety w stronę „senior” – zależy od stanu zdrowia, aktywności, apetytu i wielu czynników, a nie od tego, że kot czy pies mają 12 albo 15 lat.

Starzenie się organizmu

Zacznijmy jednak od tego, czym jest starzenie się organizmu. Jest to proces – powszechny, postępujący i niekorzystny. Każda istota podlega tym prawom, które są wynikiem interakcji cech genetycznych danego osobnika z otoczeniem. Są to zmiany, które powstają w organizmie pod wpływem upływającego czasu i które nieuchronnie prowadzą do śmierci. 
Starzenie się to etap życia, podczas którego choroby i zaburzenia patologiczne pojawiają się najczęściej, więc ryzyko śmierci staje się coraz większe.

Wiek, w którym zwierzę staje się seniorem

Wiek, od którego możemy mówić o danym zwierzęciu, że jest w wieku senioralnym lub geriatrycznym, nie jest łatwy do ustalenia i nie został tutaj osiągnięty konsensus. Będzie to zawsze zróżnicowane i subiektywne. W krajach zachodnich zakłada się, że średnia przewidywana długość życia psów wynosi 13–14 lat, a u kotów 12–15 lat. Nie jest to jednak takie proste, ponieważ jest to uzależnione także od rasy, trybu życia oraz kraju. Kraj ma znaczenie, ponieważ w każdym rejonie mamy inną dostępność do usług weterynaryjnych oraz poziom wiedzy na temat opieki nad zwierzętami – w tym tymi w zaawansowanym wieku. Należy obserwować zwierzę i rozmawiać z opiekunem, że zbliżamy się do momentu, w którym zwierzę wkroczy już w wiek senioralny. Jest to zawsze trudny moment dla opiekuna, więc warto łagodnie przygotowywać go do tego, że to nadejdzie, ale że możemy zadbać o komfort zwierzęcia – także za pomocą diety. 

Zmiany zachodzące w pupilu

Skutki starzenia się zwierząt są podobne do tych występujących u ludzi. Różnica polega na tym, że zwierzęta nie powiedzą nam, co im dolega. Dlatego należy je regularnie badać i analizować ich zachowania. Każda zmiana może być dla nas istotną informacją. Warto także budować świadomość, że psi bądź koci senior mogą odczuwać bóle na przykład stawów i że możemy temu przeciwdziałać. Mamy szeroką gamę suplementów, które możemy wprowadzić do diety takiego pacjenta. 
Z wiekiem dochodzi do wielu zmian w funkcjonowaniu organizmu, a to, co najczęściej obserwujemy, to:

• zmiany w oddawaniu moczu i kału (uwaga na zaparcia), 
• utrata beztłuszczowej masy mięśniowej (co jest poważnym problemem!),
• zmiana masy ciała,
• problem z utrzymywaniem higieny przez zwierzę (mniej się myją, częściej brudzą się przy wypróżnianiu), 
• zaburzenia wzroku, faz snu i czuwania,
• zmiana nawyków żywieniowych,
• zwierzę może szybciej się męczyć – obniża się tolerancja wysiłkowa.

Stany zapalne w jamie ustnej oraz problemy z uzębieniem to częsty problem. Może to się przekładać na trudności w jedzeniu. Nie każdy senior będzie kwalifikował się do zabiegu, należy wtedy zadbać o taką konsystencję pokarmu, aby zminimalizować ból podczas jedzenia.
Mogą także pojawić się zmiany w zachowaniu zwierzęcia. Wskutek zmian w organizmie może stać się ono niechętne do zabawy i podejmowania aktywności. Odczuwanie bólu bądź dyskomfortu często jest powodem ograniczenia ruchu. Mogą pojawić się także stereotypie, nadmierna wokalizacja, stany splątania i zagubienia. Jeśli opiekun zaobserwuje takie zachowania, to powinien niezwłocznie udać się do lekarza weterynarii celem zbadania zwierzęcia i dostosowania leków/suplementacji tak, aby wesprzeć jego organizm. Starość nie musi wiązać się z bólem i dyskomfortem! Warto włączyć do diety kwasy omega-3 pod postacią oleju rybiego albo oleju z kryla.
Zmiany w diecie podążają za zmianami w stanie zdrowia zwierzęcia. 

Żywienie pacjentów geriatrycznych

Dieta psiego i kociego seniora musi być dostosowywana indywidualnie. Należy uwzględnić wszystkie choroby zwierzęcia, a także brać pod uwagę jego zapotrzebowanie energetyczne oraz to, że może mieć ono pogorszony zmysł węchu i smaku, co znacząco potrafi przekładać się na jego apetyt. Podgrzanie pokarmu może być pomocnym rozwiązaniem sytuacji.
U psów, których aktywność obniża się z wiekiem, należy dostosować dawkę kaloryczną. Jeżeli aktywność jest mniejsza, to i potrzeby niższe. Prosta droga do nadwagi to nieuwzględnianie tego faktu, co dzieje się bardzo często. Zwiększenie lub zmniejszenie zapotrzebowania energetycznego danego psa bądź kota powinno się określać na podstawie wyników oceny kondycji ciała (BCS). Warto też u starszego zwierzęcia, któremu gwałtownie zmienia się waga – u psów tycie, a u kotów chudnięcie – zbadać tarczycę. Psy częściej cierpią na niedoczynność tarczycy, która może sprzyjać zwiększaniu masy ciała, a koty częściej zapadają na nadczynność tarczycy – chudną w znaczący sposób, mogą stać się nadpobudliwe. Należy pamiętać, że unormowanie chorób pierwotnych wpływających na problemy z wagą ma ogromne znaczenie dla uzyskania bądź utrzymania prawidłowej masy ciała. 
Czym możemy żywić naszego psiego lub kociego seniora? Karmą komercyjną, dietą BARF bądź jej gotowanym odpowiednikiem. Nie ma przesłanek, aby na starość zwierzę musiało porzucić prawidłowo zbilansowaną dietę BARF bądź jej gotowany odpowiednik! Większość moich pacjentów jest na diecie BARF – ponieważ możemy idealnie dostosować jej parametry. Jest to też dieta atrakcyjna smakowo, co jest ważne przy pogorszeniu apetytu. Często trudno jest dopasować karmę komercyjną tak, aby uwzględniała wszystkie potrzeby osobnika w zaawansowanym wieku. Ważne: przy zwierzętach ze schorzeniami trzustki należy stosować gotowany odpowiednik diety BARF. Przy nieswoistym zapaleniu jelit również jest to sugerowane rozwiązanie.
Warto wspomnieć, że u starszych zwierząt – tak jak u starszych ludzi – można zaobserwować obniżone pragnienie. Z tego powodu pokarm mokry jest rekomendowany jako ten, który pozwala przyjmować więcej wody i zapobiegać odwodnieniu.

Zapotrzebowanie na białko i inne substancje odżywcze

Moim zdaniem, jednym z największych błędów dietetycznych w diecie seniorów jest karmienie ich karmą zawierającą mniej białka niż jest to zalecane dla seniora. Dzieje się tak, ponieważ zapotrzebowanie na białko rośnie wraz z wiekiem. Wynika to z przyspieszonych przemian białkowych oraz ze zmniejszonej syntezy białek. Ograniczanie białka w diecie starszego – zdrowego – psa i kota przyniesie więcej szkody niż pożytku.
Skąd wziął się więc mit o konieczności ograniczania białka w diecie psiego i kociego seniora tylko ze względu na to, że zwierzę przekroczyło pewien wiek? Było to tłumaczone koniecznością ochrony nerek. Na podstawie obecnego stanu wiedzy można założyć, że ograniczenie poziomu białka u zwierzęcia, u którego nie występują zaburzenia pracy nerek, nie będzie korzystne. Celem ochrony nerek należy w większym stopniu monitorować zawartość fosforu niż samego białka. U psów geriatrycznych zakłada się, że co najmniej 25% kalorii powinno pochodzić z białek, a u kotów – 34%! Mówimy tu o białku pochodzenia zwierzęcego – wysokiej jakości. To kluczowe!
U około 20% starszych kotów (po 14. roku życia) można zaobserwować pogorszenie trawienia białek, co oznacza, że mogą wymagać zwiększonej zawartości białka w diecie. Jedna trzecia kotów powyżej 12. roku życia ma obniżoną zdolność trawienia tłuszczów. Obniżona strawność dotyczy wszystkich grup kwasów tłuszczowych – nasyconych, jednonienasyconych i wielonienasyconych. Z tego powodu mamy niższy poziom energii w diecie takiego zwierzęcia. Warto przypomn...