Żałoba wśród zwierząt

Rozważania na temat śmierci i żałoby wśród zwierząt dotyczą zazwyczaj poszukiwania odpowiedzi na dwa pytania:

• Czy zwierzęta są w stanie odczuwać żałobę po stracie partnera (towarzysza) lub ludzkiego opiekuna?
• Czy zwierzęta rozumieją pojęcie śmierci, a w niektórych przypadkach wręcz ją przewidują z wyprzedzeniem?

Emocje czy związki chemiczne?

W prasie czy internecie możemy znaleźć wiele wyciskających łzy historii o psach, kotach czy koniach „opłakujących” swoich przyjaciół – zarówno tych zwierzęcych, jak i ludzkich. Wielu naukowców i opiekunów zwierząt zastanawia się, czy to tylko nasza ludzka tendencja do antropomorfizacji, czy faktycznie tak jest. Barbara J. King swoją książkę Jak zwierzęta przeżywają żałobę1 rozpoczyna od opisu, który mógłby stać się kluczowym dowodem na brak odczuwania żalu, straty, smutku po śmierci bliskiego osobnika. Rozdział zaczyna się od opisu, jak osobniki należące do tej samej grupy społecznej nie zwracają uwagi na zwłoki jednego z nich. Dopiero po kilku dniach, gdy z ciała zaczyna wydzielać się kwas oleinowy, inne osobniki zabierają ciało na coś w rodzaju cmentarza. Sygnałem do „odtransportowania” zwłok jest sygnał chemiczny. Co to za osobniki? To mrówki, których to szczególne zachowanie zaobserwował i opisał w latach 50. XX w. biolog E.O. Wilson. Co ciekawe, gdy żywą mrówkę skropi się kwasem oleinowym, pozostałe natychmiast zaciągną ją na „cmentarz” mimo jej protestów i prób uwolnienia się. Można wysunąć wniosek, że mrówcze zachowania są związane  wyłącznie ze związkami chemicznymi. Jednak ze względu na brak dowodów na emocje w świecie owadów jest to całkowicie zrozumiałe. 
Większość opiekunów zwierząt nie ma wątpliwości, że ssaki czy ptaki są zdolne do odczuwania większości emocji i że są one porównywalne do naszych. Niestety, przez wiele dziesiątków lat naukowcy nie dopuszczali takiej możliwości i każdy, kto próbował udowadniać istnienie emocji w świecie zwierząt, narażał się na ośmieszenie. Na szczęście, w ostatnich latach między innymi za sprawą „uporu” takich badaczy, jak Jane Goodall, Adam Miklosi czy Marc Bekoff mamy ogromną liczbę dowodów naukowych świadczących o tym, że zwierzęta niebędące ludźmi odczuwają większość podstawowych emocji i nastrojów.

Po co nam emocje?

Żebyśmy mogli mówić o żałobie, musimy zdać sobie sprawę, jakie emocje mają na to wpływ i czym w ogóle są emocje. Według prof. P.G. Zimbardo i in.2 emocje to: „Czteroczęściowy proces obejmujący pobudzenie fiz...