Co ciekawe, właściwie każda, nawet na pozór niewielka zmiana w życiu kota może predysponować do zdenerwowania zwierzęcia. Jej charakter również pozostaje bez znaczenia; zarówno czynniki pozytywne (np. pojawienie się nowego członka rodziny), jak i negatywne (np. hałas) mogą spowodować wyzwolenie w organizmie odpowiedzi na stres.
Po czym poznać, że kot się stresuje?
Niestety, objawy zdenerwowania u kota niekoniecznie muszą być manifestowane w sposób oczywisty, którego spodziewałoby się większość opiekunów. Zwierzę żyjące na co dzień w stresie nie zawsze będzie otwarcie pokazywać niezadowolenie z zaistniałej sytuacji czy zachowywać się agresywnie, co może zostać przeoczone. Niemniej, do najbardziej zauważalnych symptomów można zaliczyć:
- wokalizację (syczenie, mruczenie),
- ułożenie uszu w kierunku tyłu ciała,
- brak chęci do zabawy,
- rozszerzone źrenice,
- zwiększoną potliwość w obrębie opuszek palców,
- dyszenie.
Skrajnością, z którą można się spotkać w przypadku przewlekłego stresu, są zachowania autodestrukcyjne, takie jak:
- łysienie na tle psychogennym, wynikające z nadmiernego wylizywania wybranych okolic ciała,
- zaburzenia odżywiania,
- zaburzenia oddawania moczu i kału,
- samookaleczenie,
- wymioty, biegunka lub zaparcia.
Powyższe objawy mogą być także symptomami choroby lub bezpośrednimi jej przyczynami, dlatego wszystkie odmienne zachowania zawsze należy skonsultować z lekarzem weterynarii.
Jak pomóc kotu radzić sobie ze stresem?
Oczywiście, najskuteczniejszą metodą walki z występowaniem napięcia i zdenerwowania jest usunięcie ich przyczyny. Nie zawsze jest to jednak możliwe, ponieważ koty z tendencją do odczuwania przewlekłego stresu mogą manifestować objawy z nim związane na różnym tle – nie zawsze możliwym do zidentyfikowania. W każdym przypadku warto zmienić dotychczasowe postępowanie, zwiększając ilość ruchu i zabawy w życiu zwierzęcia, zapewniając mu dostępność kryjówek czy urozmaicając dietę kota o ulubione przysmaki. Niestety, często konieczne jest wdrożenie terapii wielokierunkowej, wymagającej współdziałania ze sobą lekarza weterynarii oraz behawiorysty. Współpraca ta jest niezwykle istotna, ponieważ bardzo często występowanie przewlekłych stresorów w otoczeniu kota determinuje pojawianie się problemów zdrowotnych lub potęguje ich skutki.
Stres a choroby
Jednym ze sztandarowych przykładów chorób, u których podłoża leży stres, są schorzenia określane mianem FLUTD (feline lower urinary tract disease), wśród których wyróżnić możemy między innymi FIC (feline idiopathic cystitis). FLUTD to ogólne określenie chorób dolnych dróg moczowych u kotów, w tym idiopatycznego zapalenia pęcherza (FIC), które często notowane jest u zwierząt poddanych działaniu przewlekłego stresu. Idiopatyczne zapalenie pęcherza moczowego notowane jest niezwykle często i obecnie nie ustalono jeszcze jednoznacznej przyczyny jego pojawiania się. Wśród istotnych czynników determinujących występowanie FIC wyróżnia się między innymi stres. Samo zapalenie pęcherza nie musi być powiązane z infekcją bakteryjną czy występowaniem w moczu kryształów, choć niejednokrotnie te trzy składowe występują jednocześnie. Mechanizm błędnego koła w przebiegu FIC jest tutaj czynnikiem utrudniającym leczenie, stąd tak istotna jest profilaktyka. Jednym z najważniejszych, choć często pomijanych elementów skutecznej profilaktyki, a także leczenia, jest dieta. Odpowiednio dobrane składniki pokarmowe i ich właściwe zbilansowanie pod kątem występowania konkretnych mikro- i makroelementów mogą determinować powodzenie terapii u pacjentów obciążonych predyspozycjami do pojawiania się FLUTD.
Dbałość o odpowiednią masę ciała
Wytyczne żywieniowe dla kotów z tendencją do chorób stresozależnych skupiają się na kilku zasadniczych elementach. Jest to przede wszystkim dbałość o utrzymywanie odpowiedniego pH oraz składu moczu, przeciwdziałanie nadwadze oraz suplementacja dodatkowych składników funkcyjnych. Nadwaga i otyłość, będące chorobami cywilizacyjnymi, są nie tylko jednymi z czynników predysponujących do wielu chorób, ale często także ich bezpośrednią przyczyną. Z tego powodu dbałość o odpowiednią masę ciała jest konieczna, aby skutecznie leczyć między innymi choroby dróg moczowych. Dzięki zastosowaniu w diecie źródła łatwostrawnego i dietetycznego białka kontrola masy ciała staje się prostsza. Tego rodzaju źródłem białka mogą być ryby. Mięso większości gatunków ryb odznacza się wysoką dostępnością protein przy jednoczesnej niskiej zawartości tłuszczu. Takie połączenie nie tylko pozwala uniknąć nadmiaru kalorii w pożywieniu, ale także działa ochronnie na układ mięśniowy zwierzęcia, dodatkowo wspierając zdrowie.
Skład i pH moczu
Źródło białka zastosowane w diecie wpływa bezpośrednio i pośrednio na skład moczu oraz jego pH. W przypadku kotów, u których niejednokrotnie stwierdza się tendencję do krystalurii, konieczna jest modyfikacja diety mająca także na celu zmniejszenie podaży niektórych składników mineralnych. W przypadku najczęściej notowanej kamicy struwitowej niezbędne jest stosowanie diety o obniżonej zawartości fosforu, magnezu oraz wapnia. Niska zawartość opisywanych pierwiastków powinna zawsze iść w parze z zastosowaniem substancji zakwaszających mocz. Kryształy i kamienie struwitowe tworzą się, gdy pH moczu z kwaśnego staje się zasadowe. W sprzyjających warunkach, przy połączeniu wysokiej zawartości minerałów oraz wysokiego pH moczu, ryzyko pojawienia się kamicy struwitowej znacząco wzrasta. Co istotne, obecne w układzie moczowym kryształy podrażniają błonę śluzową wyściełającą moczowody, pęcherz moczowy oraz cewkę moczową, zwiększając ryzyko powikłań bakteryjnych. Bakterie na skutek przemian metabolicznych doprowadzają między innymi do zwiększania odczynu moczu, tym samym pogarszając stan zdrowia zwierzęcia. Dzięki zastosowaniu substancji zakwaszających mocz możemy w bezpieczny i fizjologiczny sposób zapanować nad tym błędnym kołem.
Znaczenie tryptofanu
Choć dostosowana do statusu zdrowia zawartość konkretnych składników w moczu zwiększa szansę na skuteczne leczenie, nie należy zapominać o pierwotnym czynniku, niejednokrotnie stanowiącym podstawę choroby. Poza zastosowaniem opisywanych wcześniej sposobów walki ze stresem częstokroć konieczna jest dodatkowa suplementacja substancji regulujących jego poziom. Jednym z tego rodzaju związków jest tryptofan. L-tryptofan jest aminokwasem niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego, utrzymania homeostazy jelitowej oraz funkcji immunologicznych. Odpowiada on między innymi za nastrój, warunkuje odporność na stres oraz wpływa na regulację cyklu dobowego. W leczeniu i profilaktyce chorób stresozależnych wykorzystuje się jego biologiczną funkcję. Jest on bowiem prekursorem serotoniny, zwanej potocznie hormonem szczęścia, a także melatoniny (hormonu regulującego fizjologiczny sen). Jego zwiększona podaż w diecie pozwala na produkcję większej ilości hormonów walki ze stresem, co bezpośrednio przekłada się na jego słabsze odczuwanie przez zwierzę.
Wpływ probiotyków
Kolejnym aspektem wykorzystywanym do leczenia chorób kotów ze zwiększoną wrażliwością są probiotyki. Mikroorganizmy probiotyczne wpływają pośrednio i bezpośrednio na zdrowie zwierząt i ludzi. Ich suplementacja nie tylko doprowadza do ciągłej stymulacji i następowego wzmacniania funkcji obronnych układu odpornościowego, ale także, w chwili wystąpienia zagrożenia, pozwala szybciej zwalczyć chorobę. Przykładem takiego zastosowania mogą być infekcje układu moczowego – związane z powikłaniami bakteryjnymi oraz te o podłożu idiopatycznym. Zarówno w jednym, jak i w drugim przypadku suplementacja pre- oraz probiotyków zaowocuje skuteczniejszą walką ze stanem zapalnym, co skróci czas trwania choroby.
Pisząc o przyczynach i skutkach stresu u kotów, nie sposób wyczerpać tematu na kilku stronach papieru. Każdego roku pojawiają się coraz nowsze doniesienia naukowe dotyczące postępowania z kotami dotkniętymi opisywanym problemem. Niestety, od wielu lat wytyczne dotyczące prewencji stresu nie uległy zmianie. Warto więc korzystać ze znanej już wiedzy, starając się zawczasu mu przeciwdziałać zamiast leczyć jego skutki.
