Zęby stałe wraz z dziąsłami odgrywają fundamentalną rolę w efektywnym pobieraniu oraz mechanicznym rozdrabnianiu pokarmu. Odpowiednio rozdrobniony i przeżuty pokarm to pierwszy etap prawidłowego procesu trawienia, który warunkuje skuteczne przyswajanie składników odżywczych w dalszych odcinkach przewodu pokarmowego i ich wykorzystanie przez organizm.
Niestety, wiele zwierząt trafiających do gabinetów weterynaryjnych już na wstępie prezentuje umiarkowane, a nawet zaawansowane objawy chorób przyzębia. Zbyt często schorzenia te diagnozowane są dopiero w późnym stadium, co nierzadko wymaga interwencji stomatologicznej. Koty, jako zwierzęta skryte, szczególnie mocno ukrywają wszelkie objawy bólu i dyskomfortu, w tym także dyskomfort natury stomatologicznej.
Jak zatem skutecznie ograniczyć ryzyko rozwoju chorób zębów i dziąseł? Kluczem jest regularna profilaktyka i odpowiednia higiena jamy ustnej, które pozwalają utrzymać zdrowe uzębienie o wiele dłużej niż u zwierząt, u których nie przestrzega się dbałości o stan jamy ustnej.
Choroby przyzębia są jednymi z najczęstszych schorzeń u psów i kotów. Problem ten dotyczy szczególnie psów ras miniaturowych i małych (m.in. yorków, shih tzu, maltańczyków, pomeranianów), aczkolwiek nie jest to żelazna reguła. Do czynników mających wpływ na choroby jamy ustnej, prowadzące do problemów, należy brak regularnej higieny – zarówno codziennego czyszczenia zębów, jak i okresowych wizyt kontrolnych u lekarza weterynarii. Do rozwoju chorób zębów i dziąseł przyczyniają się również urazy mechaniczne, które sprzyjają namnażaniu się szkodliwych bakterii w jamie ustnej. Obecność tych drobnoustrojów prowadzi do powstawania płytki nazębnej, która z czasem przekształca się w kamień nazębny. Kolejnym istotnym czynnikiem jest niewłaściwa dieta, zwłaszcza pokarm, który przykleja się do powierzchni zębów i zalega między nimi, tworząc idealne środowisko dla bakterii. Budowa czaszki, szczególnie u psów ras małych i brachycefalicznych, również ma znaczenie. Stłoczone zęby, wąskie przestrzenie międzyzębowe, nieprawidłowy zgryz utrudniają naturalne oczyszczanie zębów.
Jakie są konsekwencje zaniedbania zębów?
Ból i dyskomfort towarzyszący jedzeniu sprawiają, że zwierzę traci apetyt, co może prowadzić do spadku masy ciała. Niedobór odpowiedniej ilości pożywienia oznacza także brak dostarczania organizmowi niezbędnych składników odżywczych, co negatywnie oddziałuje na jego ogólne funkcjonowanie. Choroby zębów mogą również wpływać na zachowanie. Pupil staje się apatyczny, rozdrażniony lub wycofany. Opiekunowie często mylnie interpretują te objawy jako problem natury behawioralnej, zwłaszcza że zmiany w uzębieniu bywają niewidoczne gołym okiem, szczególnie gdy dotyczą zębów trzonowych lub przedtrzonowych. Co więcej, bakterie obecne w jamie ustnej mogą przedostawać się do krwiobiegu, a stamtąd do innych narządów, powodując poważne schorzenia, takie jak choroby nerek czy serca, uszkodzenia wątroby czy stany zapalne układu oddechowego. Zaniedbanie uzębienia może również skutkować stanami zapalnymi, ropniami lub nawet utratą zębów, szczególnie w przypadku zębów chwiejących się i niepodlegających leczeniu. W takich sytuacjach najczęściej wykonuje się ekstrakcję, czyli potocznie mówiąc trwałe usunięcia zęba.
Z tego powodu tak istotna jest profilaktyka. Lepiej zapobiegać niż leczyć, dlatego – chcąc uniknąć sytuacji, w której choroba zębów będzie już rozwinięta – warto zadbać o higienę jamy ustnej oraz regularne kontrole stanu zębów i dziąseł przez lekarza weterynarii. Szczególnie niepokojące powinny być dla nas takie objawy, jak: obecność kamienia nazębnego, nieprzyjemny zapach z pyska pupila, nadmierne ślinienie się, obrzęk i zaczerwienienie dziąseł, krwawienie dziąseł, odmowa jedzenia (np. gdy zwierzę podchodzi do miski, ale po chwili odchodzi lub zjada jedynie kilka ziarenek karmy), apatia, wyraźny dyskomfort podczas jedzenia, gryzienia zabawek i smaczków, zmiana zachowania (np. nagła agresja przy próbie dotknięcia pyska u wcześniej spokojnego zwierzaka), kompulsywne ocieranie pyskiem o różne przedmioty, poszukiwanie chłodnych powierzchni, wokalizacja, obecność chwiejnych zębów. Natomiast ropne wycieki z nosa lub pyska to już konieczność pilnej konsultacji lekarskiej oraz wdrożenia odpowiedniego leczenia.
Jak zadbać o zdrowy uśmiech pupila?
Codzienna higiena jamy ustnej to konieczność, której zaniechanie prowadzi do rozwoju kamienia nazębnego, stanów zapalnych i w konsekwencji utraty zębów oraz ryzyka chorób narządów wewnętrznych. Kluczowe znaczenie ma regularne szczotkowanie zębów psa. U kotów jest to dużo trudniejsze zadanie, choć są koty, które akceptują szczotkowanie. Najlepiej myć zęby codziennie, przy użyciu pasty przeznaczonej dla zwierząt. Warto wspomnieć, że nie każdemu zwierzęciu da się od razu czyścić zęby, dlatego warto wprowadzać ten nawyk stopniowo, nagradzając za każdy postęp. Oprócz szczotkowania warto sięgać także po preparaty z dodatkiem Ascophyllum nodosum, gryzaki dentystyczne oraz środki stomatologiczne do wody.
Czym jest pasywna higiena jamy ustnej?
Pasywna higiena jamy ustnej to zbiorcze określenie metod, które nie wymagają aktywnego udziału opiekuna w codziennym czyszczeniu zębów, ale wspierają utrzymanie zdrowia jamy ustnej poprzez karmę, przysmaki lub suplementy. W praktyce oznacza to karmy o odpowiedniej teksturze, bioaktywne dodatki, naturalne enzymy czy Ascophyllum nodosum, czyli gatunek alg morskich. Algi są naturalnym źródłem organicznych witamin, minerałów i pierwiastków śladowych. Ponadto są doskonale przyswajalne przez organizm. Dzięki zawartości makro- i mikroelementów, nienasyconych kwasów tłuszczowych oraz kwasu foliowego algi nie tylko wspierają ogólną kondycję organizmu, ale również odgrywają rolę w profilaktyce wielu schorzeń. W kontekście zdrowia jamy ustnej Ascophyllum nodosum wpływa na ograniczenie tworzenia płytki bakteryjnej i kamienia nazębnego.
Pasywna higiena jamy ustnej to szczególnie pomocne rozwiązanie dla zwierząt, które nie tolerują manipulacji w jamie ustnej także z powodów behawioralnych. Profilaktycznie można ją stosować u szczeniąt po wymianie uzębienia oraz u dorosłych psów. Nie zastępuje ona szczotkowania i profesjonalnej sanacji jamy ustnej, ale to pewnego stopnia kompromis i rozwiązanie dla niektórych zwierząt, którym opiekun nie jest w stanie wykonać większej manipulacji w jamie ustnej lub w sytuacji, w której ryzyko znieczulenia jest wysokie, tak jak u niektórych psów i kotów geriatrycznych oraz z zaawansowanymi chorobami serca. Taka forma dbania o zęby szczególnie sprawdza się u kotów.
O tym pamiętaj:
- Zadbaj o systematyczne kontrole stanu jamy ustnej i zębów podczas wizyt lekarskich.
- Dopasuj odpowiednią dietę.
- Obserwuj i monitoruj niepokojące objawy, tj. zapach z pyska, stan dziąseł, apetyt, zachowanie.
- Zadbaj o systematyczną higienę jamy ustnej, dopasowaną do twojego pupila i aktualnego stanu jamy ustnej.
