Możliwości zakażenia pasożytami są bardzo szerokie i powszechnie występujące w środowisku, gdzie codziennie pies czy kot jest obarczony ryzykiem połknięcia jaj pasożytów.
Drogi transmisji
Wbrew pozorom nie tylko często występujące zjadanie odchodów innych zwierząt niesie ryzyko zarażenia się pasożytami. W rzeczywistości drogi transmisji są różne – od zjadania ziemi i picia wody z kałuży, poprzez polowanie i zjadanie ofiar, zjadanie odchodów czy trawy, po ukąszenia owadów, np. komarów. Dodatkowo należy wziąć pod uwagę fakt, iż nawet jeżeli zwierzę jest „czyste” i nie wykazuje zainteresowania zjadaniem wspomnianych elementów, to jednak porusza się po glebie, nieczystościach, kałużach, a później często przechodzi do zabiegów pielęgnacyjnych. Patrząc ogólnie na sposób funkcjonowania zwierząt, ich zachowanie podczas spacerów i zabaw na zewnątrz oraz możliwe drogi zakażenia, łatwo wyciągnąć wniosek, iż stuprocentowa ochrona przed pasożytami nie jest możliwa. Jednak nie zmienia to faktu, iż powinniśmy w miarę możliwości zwrócić uwagę na działania profilaktyczne, które będą miały na celu ograniczenie inwazji, troskę o odporność zwierzęcia i wspieranie układu pokarmowego, diagnostykę, oraz że nie powinniśmy bagatelizować objawów chorobowych.
Problemy zdrowotne…
Rozważając profilaktykę, należy wziąć pod uwagę wyżej wspomniane zagadnienia. W pierwszej kolejności, myśląc o odrobaczeniu, zawsze trzeba przeanalizować sposób życia zwierzęcia – zainteresowanie zjadaniem śmieci, odchodów, ziemi, ślimaków itd. Jeżeli dany pies wykonuje to nagminnie, należy omówić z lekarzem stan zdrowia pacjenta, bowiem nadmierne zainteresowanie wspomnianymi elementami może wynikać z nieprawidłowości na terenie przewodu pokarmowego, niedoborów mikro- i makroelementów lub z nieprawidłowej flory bakteryjnej jelit. Możliwe, że pies miewa dolegliwości ze strony jelit czy żołądka, np. bóle brzucha, nudności, zgagę bądź „przelewanie” w brzuchu, stąd zwiększone zainteresowanie produktami nieprzeznaczonymi do spożycia.
Kolejna ważna kwestia to wsparcie odporności organizmu oraz odporności jelitowej. W tym temacie ważne jest utrzymanie organizmu w zdrowiu oraz reagowanie na wszelkie nieprawidłowości – występujące niepokojące objawy powinny być zgłaszane u lekarza weterynarii, który wdroży odpowiednie działania. Temat dotyczący przewlekłych biegunek, wymiotów i bólów brzucha jest nagminnie zgłaszany podczas wizyt w gabinecie lekarza weterynarii. Sugeruje nam to, że spora populacja zwierząt towarzyszących cierpi z powodu przewlekłych chorób układu pokarmowego i nie zawsze jest odpowiednio diagnozowana. W tej sprawie dużą rolę odgrywa prawidłowe żywienie dietą dostosowaną do potrzeb pacjenta i jego tolerancji na składniki pokarmowe. Dieta powinna być łatwostrawna, a w konsekwencji zwierzę powinno oddawać małej ilości, zwarty kał. Jeżeli u psa/kota spotykamy się z sytuacją, kiedy oddaje on dziennie wiele razy kał różnej jakości, to zdecydowanie jest to niepokojący sygnał, iż w jelitach dzieje się coś niedobrego.
Mówiąc o prawidłowej diecie, trudno zalecić jeden rodzaj diety dla wszystkich, bowiem każde zwierzę jest inne, jednak warto zwrócić uwagę, aby składniki były dobrej jakości i możliwie najbardziej naturalne. Oprócz diety warto zwrócić uwagę także na odporność i stan jelit – zatroszczyć się o mikrobiom jelitowy i probiotykoterapię. Mając na uwadze stan jelit, warto podjąć także kwestię nagminnego przekarmienia zwierząt, co doprowadza do zwiększonego wysiłku organizmu w procesie trawienia oraz częstych zaburzeń w mikrobiocie jelitowej.
Będąc w temacie odporności jelitowej, warto podkreślić, że musimy zadbać także o ogólną odporność organizmu – poprzez żywienie oraz stosowanie stymulatorów odporności w okresie osłabienia i narażenia na możliwość jej spadku (wakacje, wyjazdy, pobyt w hotelu, na zawodach sportowych, w skupiskach psów). Ważnym wsparciem dla zdrowia jest stosowanie niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3, które będą miały przede wszystkim działanie przeciwzapalne. Profilaktyka to także regularne badania parazytologiczne pod kątem pasożytów jelitowych i płucnych oraz pierwotniaków. Nawet w przypadku tzw. bezobjawowych zwierząt oprócz regularnego stosowania środków odrobaczających warto wykonywać także badania kału, ponieważ niektóre inwazje wymagają specyficznego podejścia terapeutycznego określonym środkiem leczniczym, stosowanym w określonym czasie
i w odpowiednich cyklach. Ponadto nie wolno zapominać, że wiele inwazji ma charakter zoonotyczny, co nie pozostaje bez znaczenia dla opiekunów zwierzęcia, zwłaszcza kiedy w domu są małe dzieci. Co prawda, ludzi (ani dorosłych, ani dzieci) nie odrobacza się profilaktycznie – tutaj zawsze człowiek skierowany jest na badanie, jednak w domu, gdzie są zwierzęta, istnieje możliwość transmisji pasożytów między gatunkami. W związku z tym badania parazytologiczne mają także charakter profilaktyki naszego, ludzkiego zdrowia.
…i behawioralne
Inna możliwość to zaburzenie behawioralne, wynikające np. z wyuczonego poszukiwania i zjadania „ofiar” lub z nudy. W związku z tym zainteresowanie zjadaniem odchodów i śmieci podczas spaceru zawsze powinno być powodem do wizyty u lekarza weterynarii, który wykona stosowne kroki diagnostyczne i ustali plan działania.
Znaczenie higieny
Niezmiernie ważne są jeszcze higiena oraz zachowanie czystości w otoczeniu. Poprzez higienę należy rozumieć zachowania ludzi wobec siebie i wobec zwierząt. W związku z tym przede wszystkim zawsze po kontakcie ze zwierzętami oraz ich odchodami należy dokładnie myć ręce. W przypadku zwierząt dbamy także o ich higienę, zwłaszcza jeżeli są akurat w trakcie leczenia przeciwpasożytniczego, tj. po oddaniu kału (szczególnie biegunkowego) powinniśmy dokładnie umyć okolice zadu oraz łap. Ponadto na terenie, w którym mieszka pies, należy zwrócić uwagę na regularne sprzątanie odchodów – zarówno na spacerach, jak i na terenie posesji, na której przebywa pies, oraz terenie przydomowym. Pozostawianie odchodów na trawnikach sprzyja sytuacjom stwarzającym ryzyko zachorowania.
Ostatnią istotną kwestią jest zwrócenie uwagi na profilaktykę przeciw pasożytom zewnętrznym – pchłom, kleszczom, komarom. One także mogą być rezerwuarem chorób pasożytniczych. Przez działania profilaktyczne rozumie się stosowanie środków odstraszających oraz działających bójczo na pasożyty i owady. Dostępne są preparaty o szerokim spektrum działania i różnej formie – obroże, tabletki, środki spot-on. Dodatkowo można wprowadzić do diety preparaty oparte na ziołach i naturalnych składnikach, które częściowo mogą być pomocne (czystek, piołun, pestki dyni). Same naturalne składniki to zbyt mało, aby zapobiec inwazji lub skutecznie ją leczyć, niemniej jednak mogą być korzystnym wsparciem. W temacie ochrony przed pasożytami zewnętrznymi można sięgnąć także po pomoc preparatów opartych na olejkach eterycznych, które zakrapia się na zwierzę przed spacerem.
Najczęstsze zarażenia
Najczęściej spotykane inwazje u zwierząt domowych to:
- zarażenia nicieniami – toksokaroza, tęgoryjce, włosogłówki, dirofilarioza, angiostrongylus,
- zakażenia tasiemcami – tasiemiec psi, bąblowica wielojamowa, tasiemce z rodzaju taenia, bąblowica jednojamowa,
- zakażenia pierwotniakami – toksoplazmoza, giardioza, leiszmanioza, neosporoza.
Obecność pasożytów może się przejawiać w różny sposób – od charakterystycznych objawów dotyczących przewodu pokarmowego (biegunki, wymioty, śluz w kale, słaby lub bardzo duży apetyt, spadek masy ciała), poprzez objawy oddechowe (przewlekły kaszel, zapalenie płuc) i nerwowe (stany padaczkowe, niedobory neurologiczne, niezborność, problemy z poruszaniem się), po dermatologiczne (guzki podskórne). W związku z tym tak istotna jest diagnostyka w przyjmowaniu pacjentów ze złym samopoczuciem. Należy pamiętać, że pewna część pasożytów nie jest możliwa do oceny w badaniu parazytologicznym – np. toksoplazmoza, neosporoza, dirofilarioza – w związku z czym w przypadku podejrzeń o ich występowanie badania wykonywane są z analizy krwi (przeciwciała, PCR). Wbrew powszechnemu przekonaniu rzadko spotykany się z sytuacją, kiedy pasożyty są widoczne gołym okiem w próbce kału lub wymiotach, natomiast jeżeli tak się zdarzy (co jest charakterystyczne dla szczeniąt), to znak, że sytuacja jest poważna, a inwazja bardzo zaawansowana.
Analizując schemat odrobaczania, należy wziąć pod uwagę takie kwestie, jak:
- czy pies przebywa tylko w mieszkaniu lub na bardzo ograniczonym terenie, bez kontaktu z takimi miejscami jak piaskownice, z odchodami dzikich zwierząt, ślimakami i pomrowami,
- czy pies wychodzi i przebywa w różnych miejscach, w tym w parkach, lasach, na terenach, na których przebywają różne zwierzęta domowe i dzikie,
- czy pies przejawia zainteresowanie zjadaniem odchodów, ślimaków, pomrowów, śmieci, ziemi, czy pije wodę z kałuży,
- czy jego dieta jest oparta na mięsie,
- czy pies przebywa na terenie występowania tasiemca wielojamowego,
- czy u psa występują niepokojące objawy.
W kwestii doboru odpowiedniej drogi działania zawsze należy słuchać rady lekarza weterynarii, który po wywiadzie oraz badaniu klinicznym lub badaniach dodatkowych wybierze najlepszą formę leczenia.
Badania diagnostyczne
Pasożyty są nieodłącznym elementem życia zwierząt i każdy właściciel powinien mieć świadomość zagrożeń, jakie za sobą niosą. Równocześnie warto kłaść nacisk na fakt, iż dawne przekonanie o regularnym, jednorazowym odrobaczeniu dwa czy trzy razy w roku jest kwestią już mocno nieaktualną. Styl życia zwierząt się zmienił, tak jak ich pozycja w społeczeństwie i ogólny stan zdrowia. W związku z tym warto podejmować temat badań diagnostycznych przeprowadzanych u zwierząt towarzyszących. Poddanie psa diagnostyce ma charakter zarówno profilaktyczny, jak i leczniczy. Jest to także bardzo cenna informacja dla rodziny żyjącej z psem.
Świadoma opieka oraz prawidłowa profilaktyka są cennym kluczem do zdrowia zwierząt i ich opiekunów.
