Lęk separacyjny u psa – czym jest?
Jednym z częstych powodów konsultacji z behawiorystą lub weterynarzem jest tzw. lęk separacyjny, choć bardziej trafne określenie to "problemy lub zaburzenia separacyjne", ponieważ lęk jest tylko jednym z jego aspektów.
Lęk separacyjny to zaburzenie, które objawia się niepokojem, gdy pies zostaje sam lub jest odizolowany od bliskich mu osób. Ten stres prowadzi do nasilonych reakcji lękowych, takich jak nadmierne szczekanie, pobudliwość, niszczenie przedmiotów, a nawet samookaleczanie. Choć może dotknąć psy wszystkich ras, badania wskazują, że częściej występuje u kundelków niż u psów rasowych.
Lęk separacyjny u psa objawy
Można wyróżnić trzy wzorce zachowań psa, który zostaje sam w domu:
- Pies wykazuje rezygnację i cierpliwie czeka na powrót opiekuna.
- Pies wpada w depresję, co objawia się m.in. brakiem apetytu aż do powrotu właściciela.
- Pies jest nadmiernie pobudzony, co przejawia się w nadpobudliwości, nadmiernym szczekaniu, drapaniu drzwi, niszczeniu przedmiotów oraz załatwianiu swoich potrzeb w mieszkaniu. Takie zachowania są próbą radzenia sobie z trudną sytuacją i obniżenia poziomu stresu. Psy często szukają przedmiotów przesiąkniętych zapachem opiekuna, by zabrać je na swoje posłanie.
Jakie zachowania powinny zaniepokoić opiekuna psa? Oto niektóre z nich:
- Wokalizacja, w tym wycie, szczekanie i piszczenie.
- Niszczenie przedmiotów przesiąkniętych zapachem opiekuna.
- Próby wydostania się z domu, co może objawiać się niszczeniem drzwi i okien.
- Samookaleczenie, na przykład poprzez uporczywe wylizywanie jednego miejsca na ciele, wygryzanie sierści.
- Nieustanne podążanie za opiekunem, nawet gdy ten jest w domu.
- Silny niepokój podczas wychodzenia innych osób, a także próby wyjścia z nimi.
- Bardzo emocjonalne powitania, nawet po krótkiej nieobecności opiekuna.
- Oddawanie moczu i kału mimo wcześniejszego nauczania czystości.
Ważne jest, aby odróżnić objawy lęku separacyjnego od innych problemów behawioralnych poprzez obserwację.
Psy z lękiem separacyjnym mogą także wykazywać objawy przewlekłego stresu, takie jak:
- stereotypie,
- zaburzenia snu,
- problemy z funkcjami poznawczymi,
- nadmierna aktywność motoryczna,
- obsesyjne zachowania,
- nagłe oddawanie moczu oraz koprofagia.
Uwaga!
Przewlekły stres może prowadzić do różnych chorób somatycznych, takich jak poliuria, polidypsja, wypadanie sierści, brak apetytu, owrzodzenia błony śluzowej żołądka i jelit, wymioty oraz biegunki. Dodatkowo może wpływać na zachowania socjalne, prowadząc do unikania kontaktów z innymi psami i depresji.
Lęk separacyjny u szczeniaka
Jeśli szczeniak niszczy przedmioty, nie oznacza to automatycznie lęku separacyjnego. Może to być spowodowane wymianą zębów lub nudą. Również załatwianie się w mieszkaniu może wynikać z normalnej fizjologii młodego psa, który często potrzebuje się wypróżnić. Nadmierna wokalizacja może być reakcją na zewnętrzne bodźce, takie jak pukanie do drzwi czy hałasy. Kluczowym wyróżnikiem lęku separacyjnego jest wysoki poziom stresu u psa.
Lęk separacyjny - przyczyny
Na pojawienie się lęku separacyjnego u szczeniaka wpływa kilka kluczowych czynników:
- Predyspozycje genetyczne – Szczeniaki, które mają skłonności do lęku, zazwyczaj silniej reagują na nowe bodźce. Genetyczna skłonność do reakcji lękowych jest trudna do całkowitego wyeliminowania.
- Czynniki stresowe – Szczenięta mogą być narażone na stresujące sytuacje zarówno w okresie prenatalnym, jak i w pierwszych tygodniach po narodzinach.
- Zaniedbanie ze strony matki – Niedostateczna opieka ze strony matki może prowadzić do rozwoju lęku u szczeniąt.
- Okres lękowy – Między 3. a 12. tygodniem życia zachodzi istotny etap socjalizacji. Od około 5. tygodnia szczeniaki mogą wykazywać naturalną skłonność do lęku, a maksymalne reakcje unikania występują około 12. tygodnia. Pojawienie się lęku w tym okresie jest normalne, ale trzeba odróżnić to od lęku separacyjnego.
- Brak socjalizacji – Niedostateczna socjalizacja w kluczowym okresie życia może zaostrzać lękowe zachowania. Pozytywne doświadczenia w tym czasie mogą zredukować lęk w przyszłości.
- Traumatyczne wydarzenia – Przeżycia takie jak oddanie do schroniska, nagłe oddzielenie od matki czy zmiana opiekunów mogą przyczynić się do rozwoju lęku separacyjnego. Szczenięta z schronisk są szczególnie narażone na ten problem.
- Nagłe zmiany – Niespodziewane zmiany w otoczeniu, opiekunach lub diecie mogą zwiększyć poziom stresu i prowadzić do lęku.
- Zbyt silna więź z opiekunem – Psy, które były wychowywane bez matki lub zbyt wcześnie ją opuściły, mogą wykazywać nadmierne przywiązanie, co objawia się ciągłym podążaniem za opiekunem. Szczeniak, który nie potrafi poradzić sobie z nieobecnością opiekuna w innym pomieszczeniu, nie będzie w stanie spokojnie zostać sam.
- Przemoc ze strony opiekunów – Fizyczne kary prowadzą do przewlekłego stresu i utraty poczucia bezpieczeństwa, co zwiększa wrażliwość szczeniaka i sprzyja wystąpieniu lęku separacyjnego.
- Choroby w wieku szczenięcym – Szczenięta, które często chorują, częściej przejawiają lęk separacyjny. Może to wynikać z nadmiernej troski opiekunów, prowadzącej do silnego przywiązania i wyuczonej bezradności.
Lęk separacyjny u psa - jak sobie radzić?
Integracja sensoryczna, dotychczas stosowana głównie u ludzi, może być również wykorzystana w treningu psów. Ta innowacyjna metoda przynosi znakomite rezultaty w terapii psów z problemami takimi jak lęk, agresja, fobie czy nadreaktywność.
Terapia SI poprawia nastrój zwierzęcia oraz jego postrzeganie otoczenia, wpływając na propriocepcję i wspierając analizę informacji z zewnątrz. W rezultacie prowadzi do zapobiegania oraz modyfikacji niepożądanych zachowań. Dzięki terapii integracji sensorycznej psa można wpłynąć na równowagę emocjonalną zwierzęcia, co pozwala mu lepiej radzić sobie w trudnych sytuacjach. Pokonywanie ścieżek sensorycznych stymuluje silną koncentrację, co sprawia, że pies jest mniej podatny na bodźce zewnętrzne.
„Integracja sensoryczna w treningu i terapii behawioralnej psów z zaburzeniami zachowania” to intensywny kurs, który dostarczy Ci wiedzy na temat zastosowania integracji sensorycznej jako narzędzia w efektywnym treningu i terapii psów z problemami takimi jak lęk, agresja, reaktywność, fobia oraz zaburzenia separacyjne. Dowiesz się, jak praktycznie wykorzystać integrację sensoryczną w profilaktyce oraz modyfikacji niepożądanych zachowań.
Lęk separacyjny u psa – ćwiczenia
Jakie działania warto wprowadzić?
- Regularne rytuały: ustal stałe pory posiłków (dwa główne posiłki oraz jeden treningowy, np. z użyciem konga lub maty węchowej) oraz dostęp do zabawek i gryzaków w określonych godzinach.
- Zasady interakcji: ignoruj wymuszanie uwagi (np. trącenie łapą czy szczekanie) i inicjuj kontakt z psem samodzielnie, bawiąc się w dogodnym dla siebie czasie. Nagrody przyznawaj tylko po wykonaniu polecenia.
- Muzyka i dźwięki: włącz radio lub telewizję, aby pies kojarzył te dźwięki z obecnością opiekuna. Wprowadź relaksującą muzykę, słuchając jej regularnie w spokojnej atmosferze.
- Komenda „na miejsce”: wyznacz psu miejsce odpoczynku i regularnie odsyłaj go tam z zabawką na kilka minut.
- Dodatkowe legowisko: umieść małe legowisko przy drzwiach lub w przedpokoju.
- Kontrolowane zabawki: zostaw kilka zabawek do zabawy, a resztę chowaj i wydawaj na zmianę co kilka dni.
Ćwiczenie 1.
- W ciągu dnia wykonujemy wszystkie codzienne czynności tak, jakbyśmy szykowali się do wyjścia do pracy.
- Opuszczamy dom, a po kilku minutach wracamy.
- Jeśli zauważymy, że pies jest spokojny podczas naszej nieobecności, nagradzamy go po powrocie.
- Na początku wychodzimy na 2–5 minut, a następnie stopniowo wydłużamy czas, jaki pies spędza sam.
Ćwiczenie 2.
W ciągu dnia wielokrotnie, na oczach psa, podejdź do drzwi, chwyć za klamkę, otwórz i zamknij je, a następnie wróć do swoich zajęć.
Podobnie z przygotowaniami do wyjścia – weź torebkę, klucze, otwórz drzwi, przejdź przez próg i od razu wróć. Powtórz czynności wiele razy, nie zwracając uwagi na psa ani nie reagując na jego próby przyciągnięcia uwagi. Możesz zostawić mu zabawkę, np. kong z jedzeniem. Gdy nie planujesz wyjścia, korzystaj z przedmiotów kojarzonych z wyjściem – bierz je do ręki, chodź po domu, a potem odłóż i wróć do swoich obowiązków.
Lęk separacyjny u psa – farmakoterapia
Leki modyfikujące zachowanie psa mogą być pomocne jako uzupełnienie terapii behawioralnej, jednak ich stosowanie bez równoległej pracy nad modyfikacją niepożądanych zachowań może skutkować nawrotem lęku po zaprzestaniu leczenia. W przypadku dorosłych psów z lękiem separacyjnym często stosuje się klomipraminę i amitryptylinę, a także benzodiazepiny, neuroleptyki, progestageny i trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne. Wiele z tych leków to selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny, które pomagają łagodzić objawy lęku. Należy jednak pamiętać, że większość tych leków jest przeznaczona dla ludzi, a ich stosowanie u szczeniąt nie ma ustalonych dawek ani gwarancji bezpieczeństwa. Ponadto mogą powodować uzależnienie oraz inne skutki uboczne, a skuteczna farmakoterapia często wymaga długotrwałego leczenia.
Feromonoterapia
Bezpieczniejszą metodą leczenia lęku separacyjnego u szczeniąt jest feromonoterapia. Feromony uspokajające to syntetyczne odpowiedniki naturalnych feromonów wydzielanych przez karmiące suki, działające kojąco na psy w każdym wieku. Są dostępne w formie dyfuzorów, obroży i sprayu, a w przypadku psów z lękiem separacyjnym zaleca się dyfuzor. Feromony te mogą być również pomocne podczas adaptacji szczeniaka w nowym domu po adopcji.
